Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı | Sayı : 61 | Haziran 2020

Efe ve kırk kızanının Denizli’ye gelmesi, Müftü Ahmet Hulusi Efendi’nin ailesini alarak Tavas’a gitmek zorunda kalması, Rumla- rın trenlere bindirilerek Dinar ve Eğirdir’e gönderilmelerinin devam ediyor olması, kentte Rumların nakillerinden duyulan rahatsızlığın gerginliği kent üzerine taşıyabilece- ğinden ağır yükler yüklemiştir. Rumların nakli sırasında, bir kısım Rum’un kentte kalacaklar ile işbirliği yaparak nakilden kaçmak istemesi, evlerde saklanmaları ve kaçakların tespit edilerek yakalan- maları ile yaşananlar artık yaşa- nacak sıcak gelişmelerin somut habercisi olmuştur. Kaçakları sakladığı gerekçesi ile önde gelen eşraftan bir Denizlili, Sökeli Ali Efe ve kızanları tarafından dövülerek aşağılanmıştır. Zeybeklerin Deniz- li’deki tutumlarının kamu görevlisi titizliğinde olmasını beklemek inandırıcı olmasa gerektir. Geçmiş- leri kanunsuzluk olan ancak vatan savunmasına Kuva-yı Milliye içine katılarak Yunan kuvvetlerine karşı mücadeleye girişen, ancak eğitimi olmayan bu insanların tutumla- rında mükemmellik olmayacağı aşikardır. gerekenlerin yapılması çağrısında bulunulmuştur. Kentten göç bu miting ile durdurulamamış ise de 150 gönüllü ile Milli İntikam Bölü- ğünün oluşturulması ve Menderes cephesine gönderilmeleri mümkün olmuştur. Müftü Ahmet Hulusi Efendi çok zor bir karar alarak Demirci Meh- met Efe’den askerliğe elverişli Rum erkeklerinin (15 yaşından küçükler, kadınlar, çocuklar, engelliler ve yaş- lılar hariç) isterse aileleri, istemez- ler ise kendilerinin Denizli’den Di- nar ve Eğirdir’e hazırlanan trenler ile nakillerinin yapılması isteğinde bulunmuştur. Müftü efendi, bu kararı alırken Yunan kuvvetlerinin Rumlar Denizli’de iken Denizli’ye gelmeleri durumunda yaşanması muhtemel çok acı durumlardan Denizlilileri korumaya çalışmıştır. Demirci Mehmet Efe, müftünün isteği üzerine Denizli’ye Sökeli Ali Efe ile kırk kızanı göndermiş ve Rum erkeklerinin nakli başlatılmış- tır. Rumların naklinin başlaması ile Denizli’de Rumların göç ettirilme- sine karşı olanlar da yoğun şekilde Yunan Denizli’ye gelirse “Rumlar niye nakledildi diyerek bize zulm etmez mi?” korkusu yaşamışlardır. Bu durum şehirdeki gerginliği kısa sürede artırmıştır. “Hicret Etmeye- cek Ahalinin Hukukunu Muhafaza Heyeti” açıkça Müftü Ahmet Hu- lusi Efendi’ye ya -bize katılırsın ya da burada kalacak olursan başına gelecekleri garanti etmeyiz- şeklin- de tehdit etmişlerdir. Müftü Ahmet Hulusi Efendi, Demirci Mehmet Efe’yi haberdar ederek ailesi ile De- nizli’yi terk ederek Tavas’a gitmek durumunda kalmıştır. Denizli’de Kuva-yı Milliye ile özdeşleşen Müftü Ahmet Hulusi Efendi’nin Denizli kentinden ayrılması kentte- ki sıkıntıyı artıran diğer bir neden olmuştur. DENİZLİ VAK’ASININ VUKUA GELMESİ Demirci Mehmet Efe’nin Gonca- lı’da bulunduğu esnada, Sökeli Ali Rumların göç ettirilmesi ve bu nedenle Denizli’deki Sökeli Ali Efe ve kızanlarının varlığından rahatsızlık duyan Askerlik Şubesi Reisi Albay Tevfik Bey, 57. Tümen Kumandanı Albay Mehmet Şefik (Aker) Bey’e telgraf çekmiş ve Rumların nakledilmesinden vaz geçilmesini istemiştir. Goncalı’ya zeybeklerin halkın mal ve na- musuna tecavüz ettiklerine dair iddialar da ulaşmaya başlamıştır. Tecavüz kısmına dair iddiaları doğrulayacak bir delil olmasa da halkın değerli eşya ve ziynetleri- nin bir kısım zeybek tarafından gasp edildikleri bilinmektedir. Bu davranışlar zeybeklere karşı güveni hemen hemen ortadan kaldırmış- tır. Hatta Demirci Mehmet Efe’ye zeybeklerden dolayı yaşanacaklar- dan sorumlu olunmayacağına dair Mutasarrıf Vekili Kadı Kahraman Seyfi ve 9 kişinin imzası bulunan bir telgraf çekilmiştir. Bu telgraf Denizli’de zeybeklerin varlığından duyulan rahatsızlığın açıkça tehdi- de dönüştüğünü göstermektedir. Ayrıca “Hicret Etmeyecek Ahalinin Hukukunu Muhafaza Heyeti”nden kişilerin bu tehditte bulunmaları da şaşırtıcı değildir. Bu tutum efeler ve zeybekler ile Denizli’de sıkıntı yaşanmasını tetikleyecek bir özellik taşımıştır. Demirci Mehmet Efe telgraflar ne- deniyle rahatsızlık duyarak Sökeli Ali Efe’yi telgraf başına çağırır ve iki taraf karşılıklı sert bir haber- leşme gerçekleştirirler. Demirci Mehmet Efe, Sökeli Ali Efe ve kızanlarının Goncalı’ya gelmeleri emrini verir. Demirci Mehmet Efe’nin emri üze- rine zeybekler kaldıkları yerlerden eşyalarını alarak Goncalı’ya gitmek üzere harekete geçerler. Ancak halktan bazı kimselerin olumsuz tutumları ile karşılaşırlar. Bazı silahlı ve silahsız kişiler kendile- rini takip etmektedirler. Sökeli Ali Efe ve zeybekler kendilerine karşı silahlı bir hazırlık yapıldığını anlar- lar. Sökeli Ali Efe ile zeybeklerine Müftü Efendi, bu kararı alırken Yunan kuvvetlerinin Rumlar Denizli’de iken Denizli’ye gelmeleri durumunda yaşanması muhtemel çok acı durumlardan Denizlilileri korumaya çalışmıştır. Demirci Mehmet Efe, müftünün isteği üzerine Denizli’ye Sökeli Ali Efe ile kırk kızanı göndermiş ve Rum erkeklerinin nakli başlatılmıştır. 10