Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı | Sayı : 61 | Haziran 2020

ma, çalma, ırz ve namus tasallut, korkutma, sindirme gibi eylemlerle sürüp gidiyordu. İşgaller karşısında İstanbul’da Saray’ın ve hükümetin sessizliği halkın kendi başına çare üretmesine ve sonuçta Kuva-yı Mil- liye’nin doğuşuna ortam hazırla- mıştır. 10 Böyle bir durumda Kuva-yı Milliye fikrinin ortaya atılması da gecikmedi. Burdur Askerlik Şubesi Başkanı Binbaşı İsmail Hakkı Bey, 17 Mayıs’ta 57. Tümen Komuta- nı’na bir telgraf göndererek; “Sâdık ahalinin çoğunluğuna istinâd edecek şekilde halk arasında teşkilât yapıl- masını ve bunların mümkün mertebe silahlandırılmasını” teklif etti. İsmail Hakkı Bey, “İtilaf Devletleri’nin nazarında gizli olarak 12. Tümen Dai- resi’nde seksen bin mükelleften oluşan gönüllü ve fedaî teşkilâtının yapılması- nın mümkün olduğunu” belirterek bu konuda 57. Tümen Komutanı’nın emir ve görüşlerini sordu, bir gün sonra da “Her şube dairesinde cihet-i mülkiye ve marifetiyle gizli yapılacak mukavemet-i milliye merkezlerinin teşkilatın çekirdeği olacağını” belirtti. 57. Tümen Komutanı M. Şefik Bey, İsmail Hakkı Bey’in bu teklifini uygun bularak 23 Mayıs’ta Harbiye Nezareti’ne bu konuda bir rapor göndermiş raporunda; “durumu düzeltmek için Kuva-yı Milliye teşki- latı vücuda getirmenin en iyi tedbir olacağını” dile getirmişti. 11 Böylece Kuva-yı Milliye teşkilatları filizlen- meye ve özellikle Batı Anadolu’da Yunan ordusu karşısında cepheler kurulmaya başlamıştı. Anadolu’daki milli direniş hare- keti gayri nizami harp şeklinde Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri’nin emri altındaki Kuva-yı Milliye tarafından başlatılmıştı. Kuva-yı Milliye, 19 Mayıs 1919 tarihi ile 10 Zeki Arıkan, “Kuva-yı Milliye’nin Kuruluşuna Doğru”, Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu, I. Kitap, Edit:Oktay Gökdemir, İzmir 2010, s. 46. 11 Nuri Köstüklü, “Millî Mücadele’de Batı Cephesi, Savaşlar ve Cepheler”, Türkler, C. 16, Yeni Tür¬kiye Yayınları, Ankara 2002, s.169. 12 Zeynep Kalyoncuoğlu, Anadolu’da Kuva-yı Milliye’nin Doğuşu, AÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, TC Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2011, s.62. 13 Enver Behnan Şapolyo, Kuva-yı Milliye Tarihi: Gerilla, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1957, s. 7. Sabahattin Selek, Anadolu İhtilali, C.1. Kastaş Yay., İstanbul 2004, s. 126. Doğu Ergil, Milli Mücadelenin Sosyal Tarihi, Turhan Kitabevi, Ankara 1981, s. 84. 14 Sabahattin Selek, a.g.e, s.120-131, Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi II. Kitap, Ankara 1998, s.144-145. 15 Muhittin Eliaçık, İzmir’in Kurtuluşunda Mühim Bir Sima; Fahrettin Altay ve İzmirle İlgili Anıları, Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu, I. Kitap, Edit:Ok- tay Gökdemir, İzmir 2010,s. 203. 16 Mustafa Albayrak, Milli Mücadele Döneminde Batı Anadolu Kongreleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 1998, s.81. 17 TİTE Arşivi, K:113 G:18 B: 18-001, Ali Orhan İlkkurşun Anıları, s. 39-42. birlikte halkın teşkilatlandırılma- sında bir umut kaynağı olmuştu. Kuva-yı Milliye ifadesi İzmir’in işgalinden sonra Batı Anadolu’da işgalin genişlemesi üzerine oluşan silahlı milis güçlerine verilmiştir.12 Kuva-yı Milliye, Anadolu halkının kendi isteği ve özgür iradesi ile oluştuğundan değişik kişileri ve grupları bünyesinde barındırıyor- du. Kuva-yı Milliye’nin teşkilat- lanmasında önemli roller üstlenen grupları subaylar, bürokratlar, efeler ve zeybekleri, eşraf, din adamları ve köylüler olarak sınıf- landırabiliriz.13 Kuva-yı Milliye bir nefs-i müdafaa’dan kaynak- lanıyordu. Dayandığı güç bu idi. Ordu dağılmıştı. Doğal olarak işgal güçlerine karşı koyacak bir güç aranıyordu. Bu güç Kuva-yı Milliye oldu. Kuva-yı Milliye tek bir grubu değil, savaşan, direnen bütün güç- lerin tanımıdır. 14 Bu güçlerin içinde efe ve zeybekler de vardır. Efe ve Zeybek grupları Yunan ordusuna karşı direnişte Aydın Cephesinde Kuva-yı Milliye’nin çekirdek kad- rosunu oluşturmuşlardır. 15 Batı Anadolu’da ise Kuva-yı Milliye Komutanlarına “Efe”, Efe’ye bağlı komutanlara ise “Zeybek” diğer sivil savaşçılara “Kızan” denilmiş- tir. Kuva-yı Milliye müfrezeleri genellikle 30-40-50 kişilik gruplar- dan oluşmuştur. Kumandanlarına Müfreze Kumandanı denilmiştir. Posta’lar 15 kişiden olurken baş- larındaki komutanlarına Posta- başı denilmiştir. Her müfrezenin yazışmalarını yapan yazıcılar ve iaşecileri vardır. Her Müfrezede subay kökenli askeri konularda danışmanlık yapan Mülhak deni- len subaylar bulunmuştur. Bunlar subaylar, askeri teknik konularda deneyimsiz genç Kuva-yı Milliye savaşçılarına yardımcı olmuştur. 16 Kuva-yı Milliye’nin teşkilatlan- ması için çalışan askerler, efe ve zeybekleri, onların bulundukları bölgedeki gücünden yararlanmak için ulusal direnişe katılmaya çağırmışlardır. Ali Orhan İlkkurşun anılarında, zeybekleri Kuva-yı Mil- liye’ye çağırmalarının sebeplerini birkaç maddede özetlemiştir. Buna göre; birinci sebep, silah yoksunlu- ğudur. Zeybek gruplarının ellerin- deki silahlarıyla gelerek zayıf kuv- vetlerimize katılmaları o gün için büyük bir ihtiyaçtı. İkinci sebep, eşkıya zümrelerini eski hallerinde bırakmanın gerilerin emniyet ve asayişi bakımından doğru olmama- sı ve yeterli olmayan kuvvetlerin bir kısmını da onların tenkillerine ayırmanın da mantıklı olmaması- dır. Üçüncü sebep, dünyanın son sistem silahları ile donatılmış işgal kuvvetleri ile cephe muharebeleri vermeye kuvvetlerimiz yetmeye- ceği için düşmanları ancak çete muharebeleri, gece baskınları ve pusular tertibi ile yıprandırabilme düşüncesidir. Zeybeklerin de bu konuda iyi silahşor olmaları da önemli bir faktördür. Dördüncü sebep de, o güne kadar zeybek- lerin etrafa saldıkları korkuyu ve heyecanı Rumlar vasıtasıyla Yunan askerlerine yönlendirmekti. 17 Efelerin Milli Mücadele içerisine bu denli etkin bir rolle girmelerinin arkasında yatan temel neden ordu kuvvetlerinin Mondros Mütareke- si ile büyük ölçüde terhis edilmiş olmalarıdır. Geriye kalan ordu birliklerinin sayıca çok sınırlı hale getirilmiş olması ve İstanbul’un işgaller karşısındaki tutumuyla hareketlerinin sınırlanması silahlı güç olarak Batı Anadolu bölgesin- de efelerin etkili olmasının temel nedeni olmuştur. 18 20