Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı | Sayı : 61 | Haziran 2020

40 Aydınel, “Kuva-yı Milliye ve Yörük Ali Efe”, s.100. 41 Apak, İstiklal Savaşında Garp Cephesi, s.98. 42 Aydınel, “Kuva-yı Milliye ve Yörük Ali Efe”, s.100. 43 Munis Armağan, Bozmenderes’ten Bozdağlara Kuva-yı Milliye, Bilkar Yayıncılık, İzmir 2005, s.249-263. 44 Diğer efe ve zeybeklerin bu mücadeleye kendisinden önce girmiş olmaları, eşkiyalık alanının bir kısmının Yunan işgali altına girmesi diğer yerlerden de Kuva-yı Milliye için gönüllüler toplanması Demirci Mehmet Efe’nin Milli Mücadele’ye katılmasında etkili olmuştur. Aydınel, “Güneybatı Anadolu’da Kuva-yı Milliye…”, s.211-212, Bayar, Demirci Mehmet Efe’nin Milli Mücadeleye katılmasında Yörük Ali Efe’nin de etkisi olduğunu, bu amaçla kendisine mektup yazdığını ve bu mektubunda; “Efelik, zeybeklik yapacak zaman geçti. Efeliği düşmana karşı gösterelim de memleket kurtulsun” demiştir. Bayar, Bende Yazdım, C.7, s.9. 45 Aydınel, “Kuva-yı Milliye ve Yörük Ali Efe”, s.101. 46 Akça, “Yörük Ali Efe’nin Muğla’daki Faaliyetleri”, s.119. 47 Bkz; Erol Akcan, Milli Mücadele’de Demirci Mehmet Efe 1919-1920, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 2014. başlanmıştır. Üç gün devam eden mücadelede Yörük Ali ve Kıllıoğlu Hüseyin Efe’nin 60 kişilik müfreze- si de doğrudan harekete katılmış, Yunan kuvvetlerinin Aydın’ı terk etmesi sağlanmıştır. 40 Aydın’ın 30 Haziran’da Yunan işgalinden kurtarılmasının ardından halkın ve Kuva-yı Milliye’nin sevinci çok uzun sürmemiştir. 41 Sarayköy müf- rezesi ve diğer milli kuvvetlerin geri dönmesi nedeniyle, Yunanlılar savunmasız kalan Aydın’ı yeniden işgal etmek için harekete geçmişler, 3 Temmuz’da Aydın’ı ikinci kez işgal etmişlerdir. 42 Aydın Savaşı’nın ardından bölgede işgalci Yunan birliklerine karşı efe ve zeybeklerin çoğunlukta olduğu milislerin baskınları dur durak bil- memiştir. Tespit ettiğimiz kadarıyla Dereköy baskını, Eğrek baskını, Köprübaşı savaşı, Dağeymir savaşı, Arıtepe (Köprüovası savaşı), Ballı- kaya baskını, Germencik çatışması, Kızılçay pususu, Ovaeymir savaşı, Kemer savaşı, Umurlu savunması, Topyatağı baskını, Aydın baskını, Köşk savunması, Çayyüzü çatışma- sı, Nazilli savaşı, Umurlu savun- ması, Üçyol savaşı, Ortakçı baskını Aydın ve çevresinde direnişi güç- lendiren savaşlar olmuştur. 43 DEMİRCİ MEHMET EFE KUVA- YI MİLLİYE’YE KATILIYOR Yaşanan bu gelişmeler, Demirci Mehmet Efe’nin Kuva-yı Milliye’ye katılması üzerinde etki yapmıştır. Demirci Mehmet Efe, Bozdoğan ve Karacasu baskınları ile Milli Müca- dele’nin dışında kalarak yarattığı korku ve endişe ile dikkat çekme- ye başlamıştı. Bozdoğan baskını sonrası Nazilli Jandarma Komutanı Nuri Bey’in Kuva-yı Milliye’ye katılma taleplerini dikkate almayıp Karacasu’yu basınca, Denizli Mu- tasarrıfı Faik Bey tarafından tehdit edilmiştir. Bu tehdit ve Tavaslı Halil Ağa gibi şahısların araya girmesi ile Efe, Kuva-yı Milliye’ye katılma kararı almıştır. 44 3 Temmuz 1919’da Sökeli Ali Efe, Zurnacı Efe, Rume- lili Yaşar gibi güvendiği adamları ile cepheye gelmiştir. Temmuz 1919’da Yörük Ali’nin emrinde 800, Demirci Mehmet Efe’nin emrinde 2.000 kişinin bulunduğu ve devam eden Denizli ile Muğla’dan katı- lımlarla bu sayının giderek arttığı görülmüştür. 45 1919 Temmuz’unda 1894-1898 doğumluların silahaltı- na alınmasıyla Aydın Cephesinde Demirci Mehmet Efe komutasında “Milli Menderes Alayı” kurulur- ken, bu alayın dağ taburunu Yörük Ali Efe’ye ait kuvvetler oluştur- muştur. Bu dağ taburu daha sonra Alay haline getirilmiştir. 46 Demirci Mehmet Efe’nin, 1919 senesi Temmuz ayı başlarında Nazilli’de yüze inmesiyle başlayıp Haziran 1920 sonlarına doğru Yu- nanlıların saldırısıyla sona erecek Aydın Cephesi Komutanlığıyla birlikte efelik kültüründe bir başka sayfa açılmış, ilk defadır ki ülke- nin bir bölgesine bir “Efe” aylarca hükmedebilmiştir. Dönemin arşiv kaynakları incelendiğinde, cephe- den giden her türlü evrakın altında Demirci Mehmet Efe’nin mührü ve imzası olduğu görülür. Türk Tarihi, Demirci Mehmet Efe’nin ve Yörük Ali Efe’nin şahsında, “kumandan efe”ye tanık olmuş, bölgede böyle bir deneyim yaşanmıştır. Yunanlıla- rın İzmir’le başlayan işgal hareketi, Venizolos’un bir emriyle Umur- lu’da durdu. 19 Temmuz 1919 tari- hine kadar geçen bu süre zarfında bölgede ortaya çıkan Aydın Kuvâ- yı Milliyesi ise Köşk’te toplandı. Yunan işgalinin durmasıyla birlikte Aydın Kuvâ-yı Milliyesi’nin bir teş- kilatlanma içerisine girmesi gereki- yordu. Bünyesinde farklı meslek ve meşrepten bir sürü insanı toplaya- bilmiş olan Aydın Kuvâ-yı Milliye- si’ne ve bölgeye hâkim olacak olan kumandan Demirci Mehmet Efe olmuştur. 47 Bölgedeki iki üst düzey subay arasında geçen şu diyalog bölgenin atmosferini çok iyi yansıtır: 1919 Ekim ayı ortalarında, Aydın’ın yapılacak bir taarruzla alınması fikrinin tartışıldığı sıralarda, Binba- şı Hacı Şükrü Bey’in Albay Şefik Aker’e: “Aydın’ı aldığı takdirde Cum- huriyeti İlan edeceğini” söylemesi ve buna karşılık olarak, Şefik Aker’in: “Böyle sözleri efkâr ve ahalinin hissiya- tının kaldıramayacağını, şaka bile olsa söylememesini isteyen” sözlerine: “Ef- Demirci Mehmet Efe’nin, 1919 senesi Temmuz ayı başlarında Nazilli’de yüze inmesiyle başlayıp Haziran 1920 sonlarına doğru Yunanlıların saldırısıyla sona erecek Aydın Cephesi Komutanlığıyla birlikte efelik kültüründe bir başka sayfa açılmış, ilk defadır ki ülkenin bir bölgesine bir “Efe” aylarca hükmedebilmiştir. Dönemin arşiv kaynakları incelendiğinde, cepheden giden her türlü evrakın altında Demirci Mehmet Efe’nin mührü ve imzası olduğu görülür. 24