Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı | Sayı : 61 | Haziran 2020

yöneltilen bu itham ve suçlamalar kısmen de olsa Anadolu’da karga- şaya sebebiyet vermiştir. Aydın’ın 27 Mayıs 1919 tarihinde Yunanlılar tarafından işgali sonrası davet üzerine oluşan çoğu geçmişinde asker kaçağı olan kişilerden oluşan efe ve gruplarının “Çete” kelimesi ile ifade edilmesi efe ve kızanlarda rahatsızlık yaratmıştır. 57 Aydın ve Havalisi Kuvayı Milliye Komutanı olan Binbaşı Hacı Şükrü Bey yazılı olarak Kuva-yı Milliye içinde yer alan gruplar için “çete” yerine “mü- cahidin”, Büyük Millet Meclisi ise “Milis” sözcüğünün kullanılmasını istemiştir. 58 İstanbul’un propagandaları netice- sinde Anadolu’nun çeşitli yerlerin- de Kuvâ-yı Milliye’ye karşı isyanlar baş göstermiştir. Geniş açıdan bakıldığında Damat Ferit Paşa ve destekçileri bu propagandalardan istedikleri sonucu alamamışlar, halka Kuvâ-yı Milliye’nin birlik- teliğini engelleyememişlerdir. 59 Ali Rıza Paşa ve Salih Paşa Hükü- metleri ise önce Kuva-yı Milliye ile eşkıya çetelerini birbirinden ayırmış, Kuva-yı Milliye unvanını şahsi menfaatleri için kullananlar hakkında idari soruşturma başlat- mıştır. 60 Aydın bölgesinde Yunan birliklerine karşı milislerin taarruz- ları General Milne’i rahatsız etmiş, milis baskınlarının ve taarruzla- rının durdurulması için Harbiye Nezaretine müracaat etmiştir. 61 Oluşturulan Milne hattına rağmen efe ve zeybeklerle güçlendirilmiş milislerin Yunan ordusuna harekâtı devam etmiştir. 75 Aydın ve çevre- sinde Kuva-yı Milliye tarafından gerçekleştirilen baskınlar İstanbul 57 Çoğu geçmişinde asker kaçağı olan kişilerden oluşan bu grupların “Çete” kelimesi ile ifade edilmesi efe ve kızanlarında rahatsızlık yaratmıştır. Aydın ve Havalisi Kuvayı Milliye Komutanı olan Binbaşı Hacı Şükrü Bey yazılı olarak Kuva-yı Milliye içinde yer alan gruplar için “çete” yerine “mücahidin”, Büyük Millet Meclisi “Milis” sözcüğünün kullanılmasını istemiştir. A. Munis Armağan, Bozmenderes’ten Bozdağlar’a Kuva-yı Milliye, İzmir-2005, s.111. 58 Sabahattin Selek, Anadolu İhtilali, Mondros Mütarekesinden Türkiye Cumhuriyeti’nin Doğuşuna Kadar Ulusal savaşımızın Belgeseli, Cilt:1, Kastaş yayınları, 9. Baskı, İstanbul 2000, s.124. 59 Osman Akandere, Damat Ferit Paşa Hükümetleri Döneminde Kuva-yı Milliye Hareketine Yöneltilen İthamlar, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.24, Sayı:70, Ankara 2008, s.51. 60 BOA, DH-KMS, D.53-4, No.30, Lef:3 61 Selahattin Tansel, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, II. Cilt ,MEB Yayınları, İstanbul 1991, s. 197-198. 75 Kazım Özalp, Milli Mücadele, C.I, TTK Yayını, Ankara 1985, s.64, Metin Ayışığı, Belgelerin Işığında Milli Mücadele Tarihimiz, Sentez Yayınları, İstanbul 2012, s.237. 62 Nuran Koltuk, Batı Anadolu’da Kuva-yı Milliye’nin Askeri ve Mali Kaynakları, KitabeviYayınevi, İstanbul 2015, s.283. 63 ATASE, İSH 7A, Kutu:343, Gömlek:22 64 Sadettin Demirayak, a.g.e, s.528-529, Munis Armağan, a.g.e, s.124-125. 65 Aydınel, “Kuva-yı Milliye ve Yörük Ali Efe”, s.101. Hükümetini rahatsız etmiş, İngiliz- lerin zorlamasıyla Kuva-yı Mil- liye’nin oluşumunun bir an önce sonlandırılması Dahiliye Nezareti tarafından yetkililere iletilmiştir. 62 Dahiliye Nezaretinin bu basiretsiz tutumuna karşılık Harbiye Nazırı Şevket Turgut Paşa Aydın’da Efe ve Zeybeklerin çoğunlukta olduğu Kuva-yı Milliye baskınlarını son derece olumlu karşılamaktaydı. 63 EFE VE ZEYBEKLERİN AYDIN KUVA-YI MİLLİYESİNDE FAALİYETLERİ Kuva-yı Milliye içinde önemli hizmetleri görülen efelerin, Milli Mücadele başlangıcındaki dağı- lımları da adeta yerel coğrafi alan paylaşımları olarak dikkati çek- mektedir. 64 Yörük Ali Efe- Sultanhisar- Yenipazar- Dalama Demirci Mehmet Efe- Nazilli Durmuş Ali Efe- İncirliova (Karapınar) Zurnacı Ali Efe- Karacasu Danişmentli İsmail Efe- Köşk Sökeli Ali Efe- Ortaklar Cafer Efe- Germencik- Söke Mesudiyeli Mestan Efe- Çayyüzü Tekeli İsmail Efe- Umurlu-Köşk ve Çevresi Sancaktarın Ali Efe- Salavatlı Dokuzun Mehmet Efe- Nazilli Hesapçıoğlu Şeh Mehmet Efe- Başçayır Demirci Mehmet Efe 3 Temmuz 1919’da Sökeli Ali Efe, Zurnacı Efe, Rumelili Yaşar gibi güvendi- ği adamları ile cepheye gelmiştir. Temmuz 1919’da Yörük Ali’nin emrinde 800, Demirci Mehmet Efe’nin emrinde 2.000 kişinin bu- lunduğu ve devam eden Denizli ile Muğla’dan katılımlarla bu sayının giderek arttığı görülmüştür. 65 1919 Temmuz’unda 1894-1898 doğumlu- ların silahaltına alınmasıyla Aydın Cephesinde Demirci Mehmet Efe komutasında “Milli Menderes Ala- yı” kurulurken, bu alayın dağ tabu- runu Yörük Ali Efe’ye ait kuvvetler oluşturmuştur. Bu dağ taburu daha sonra Alay haline getirilmiştir. Kuva-yı Milliye güçlerinin giderek artan sayısı karşısında cephenin sevk ve idaresi için yeni düzen- lemeler yapılmasına karar veril- miştir. Yörük Ali ve diğerlerinin kuvvetleri yeni düzenleme içerisine girerken bir diğer sıkıntı Yörük Ali Efe ve Demirci Mehmet Efe arasın- da ortaya çıkan çekişme olmuştur. Yörük Ali Efe ile Demirci Mehmet Efe arasındaki çekişmede Kuva-yı Milliye’ye geç katılan, ancak Köşk cephesine geldikten sonra her geçen gün cephenin kontrolüne ele geçiren Demirci Mehmet Efe’nin tutumu etkili olmuştur. Efelerin birbirlerini şikayet etmeleri, Milli Mücadele şartlarında daha büyük Kuva-yı Milliye güçlerinin giderek artan sayısı karşısında cephenin sevk ve idaresi için yeni düzenlemeler yapılmasına karar verilmiştir. 26