Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı | Sayı : 70 (Temmuz 2025)

19 CAFERSADIKABALIOĞLUEĞİTİMVEKÜLTÜRVAKFI yapan, ateşi bilinçli olarak üretip kullanan ilk insan türüdür (Resim 2). Bu becerileri sayesinde de yer- yüzünden en uzun süre yaşayan insan türü olmayı başarmışlardır. Yaklaşık 2,8 milyon yıl önce or- taya çıkan insan, dunyanın farklı bölgelerinde farklı uyumsal sureç- ler göstererek farklı turler olarak yaşadılar ve Homo sapiens harici hepsi yok oldu. Anadolu da Afrika ve Orta Doğu’dan Avrupa’ya ve Asya’ya doğru açılan göç yolla- rından birisi uzerinde yer alarak insanların dağılımında önem- li roller oynadı. Bu bağlamda, Anadolu’daki insan fosilleri hem insanların ilk temsilcilerinin hem de sonraki insan türlerinin göçle- rinin aydınlatılması bakımından buyuk önem taşımaktadır. Bu önemli coğrafî pozisyonu ve kom- şu ulkeler ile benzerliklerine rağ- men Anadolu’da gerçekleştirilmiş çalışma çok azdır ve bu yuzden fo- sil insanlar çok az buluntu ile tem- sil edilmektedir. Paleolitik çağa ait kamp alanları açısından Anado- lu buyuk öneme sahiptir. Turkiye Arkeolojik Yerleşmeleri Projesi’ne göre Anadolu’da 472 adet Pale- olitik yerleşke bulunmakta ve bu sayı surekli artmaktadır (www. tayproject.org) . Bununla beraber, bunların çok azında çalışma yü- rütülen bu az sayıdaki çalışmanın ise çoğu iyi kayıt altına alınma- mıştır. Bir alanda insan yaşamına ait bil- gileri elde etmek için kültürel ka- lıntılar veya insan kemiklerinden faydalanılır. Her ne kadar kemik kadar doğrudan kanıtlar sunma- sa da, kültürel kalıntılar da çok önemli bilgiler sağlar. Anadolu için Paleolitik dönem insan yaşamını gösteren kanıt- ların büyük çoğunluğu kültürel kalıntılardan oluşur. Türkiye’de Paleolitik döneme tarihlendirilen yüzlerce alan olmasına rağmen çok azından sistemli çalışmalar yürütülmüştür. Bunların başında Dursunlu (Konya), Kaletepe Dere- si (Niğde) ve Yarımburgaz (İstan- bul) gelir. İnsan yaşamına dair iz- ler; Yarımburgaz’da yaklaşık 250 bin, Dursunlu’da 900 bin ve Kale- tepe Deresinde 1 milyon yıl öncesi- ne kadar gitmektedir. Bunlar çok önemli alanlar olmakla beraber, buralarda insan fosili bulunma- mış olması bilgileri sadece taş aletlerden almamıza yol açmıştır. İnsan fosilleri, arkeolojik kalıntı- larla kıyaslandığında görece çok daha azdır. Ancak yine de çok önemli bilgileri bize sunar. Resim 3. Türkiye’de Paleolitik dönem insan fosili bulunan alanlar. (1) KarainMağarası, (2) Merdivenli Mağa- rası, (3) Beldibi Kayaaltı Sığınağı, (4) Kanal Mağarası, (5) İncili Mağarası, (6) Üçağızlı Mağarası, (7) Kocabaş Anadolu’daki insan fosilleri hem insanların ilk temsilci- lerinin hem de sonraki insan türlerinin göçlerinin aydınlatıl- ması bakımından buyuk önem taşımaktadır. Bu önemli coğrafî pozisyonu ve komşu ulkeler ile benzerliklerine rağmen Anado- lu’da gerçekleştirilmiş çalışma çok azdır ve bu yuzden fosil in- sanlar çok az buluntu ile temsil edilmektedir. Paleolitik çağa ait kamp alanları açısından Ana- dolu buyuk öneme sahiptir.