Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı | Sayı : 70 (Temmuz 2025)

25 CAFERSADIKABALIOĞLUEĞİTİMVEKÜLTÜRVAKFI Anadolu’nun ve Denizli ilinin ta- rihöncesinin aydınlatılmasına ve eski çevresel koşullarının yeniden canlandırılmasına da önemli kat- kılar sunmaktadır. Eski Taş Devri Tarihöncesi, insanlığın yazılı ka- yıttan önceki geçmişini ifade eder ve hakkında en az şey bildiğimiz zamanıdır. Ancak ayrıca açık ara en uzun olanıdır. Örneğin insanlık tarihini 24 saat olarak kabul eder- sek yazılı tarihimiz bunun sade- ce son birkaç dakikası olacaktır. Geriye kalan %99’luk kısım ise taş devirleri olarak tanımlanan süreç- lerdir. Yaklaşık 3 milyon yıl önce başlayan ve 5 bin yıl önce sona eren taş devirleri üçe ayrılmıştır: Eski Taş Devri, Orta Taş Devri ve Yeni Taş Devri. Yontmataş ola- rak da bilinen Eski Taş Devri, bun- lar arasında zamansal olarak en uzun olanıdır. Bununla beraber taş devirlerinin her biri, bilim in- sanları tarafından o zamanın in- sanlarının nasıl yaşadığına ve taş aletlerini hangi tekniklerle yaptık- larına göre tanımlanmıştır. Çünkü atalarımız Taş Devri’nde çakmak- taşı ve obsidiyen gibi doğada bul- dukları taşları yontarak veya sürt- me tekniği ile cilalayarak alet ve silahlarını üretmişlerdir. Örneğin, taşların genellikle yontularak kul- lanıldığı zamana Paleolitik Çağ veya Yontma Taş Devri denirken, aynı zamanda sürtme tekniği ile de üretildiği zamana Neolitik (yaklaşık 12 bin ile 5 bin yılları ön- cesi) yani Yeni Taş veya Cilalı Taş Devri denmiştir. Bu yazının konusunu oluşturan Eski Taş Devri, arkeolojik kazı alan- larında bulunan taştan yapılmış aletlerin çeşitlerine, şekillerine ve yapım tekniklerine göre ken- di içinde Alt, Orta ve Üst olmak üzere farklı dönemler altında in- celenmektedir. Eski Taş Devri’nde yaşayan insanlar sadece taştan yaptıkları aletleri kullanmadı- lar. Ancak ahşap benzeri organik malzemelerden yapılmış aletler zaman içinde yok olup gittiklerin- den, günümüze taş gibi genellikle dayanıklı malzemelerden yapıl- mış olanlar ulaşabilmiştir. Bunun- la beraber arkeologlar bugünkü modern Almanya’nın Schönin- gen arkeolojik kazı alanında 300 bin yıllık ahşap mızraklar (Resim 1), Afrika’nın Zambia Ülkesi’ndeki Kalambo Şelalesi arkeolojik kazı alanında ise 476 bin yıllık ahşap bir kulübeye ait yapı malzemeleri olarak kullanılmış ağaç gövdele- rini ortaya çıkarmayı başarmış- lardır. Bu arkeolojik kazı alanla- rında olduğu gibi bataklık benzeri nemli yerlerde korunma koşulları daha degişken olduğundan, Eski Taş Devri insanlarının kullandık- ları ahşap ve kemik malzemeler Eski Taş Devri, arkeolojik kazı alanlarında bulunan taştan yapılmış aletlerin çeşitlerine, şekillerine ve yapım tekniklerine göre kendi içinde Alt, Orta ve Üst olmak üzere farklı dönemler altında incelen- mektedir. Resim 1. Almanya’nın Schöningen arkeolojik kazı alanında ortaya çıkarılmış 300 bin yıllık ahşapmızraklar- dan bir görüntü. (Kaynak: https://www.ucl.ac.uk/news/2019/jan/neanderthal-hunting-spears-could-kill-dis- tance)