Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı | Sayı : 65 (Ocak 2023)

10 yapılmadığını, kent genelinde ka - çak kazılar ve tarımsal faaliyetler - den dolayı höyük tipi yerleşimlerin ciddi zarar gördüğünü, yerelde ya - pılan kazıların tüm insanlığın ortak mirası olduğuna yönelik tespitler - de ve uyarılarda bulunmaktadırlar. Ayrıca yazarlar, coğrafyanın kentin tarihi ve inanç yapısına olan etkisini belirterek, Denizli sınırlarındaki ne - hirlerin insanların beslenmesine ve geçimine katkı sağladığını hatırlat - maktadırlar. Eserin Selçuklu ve Beylikler Devri Denizli Çalışmaları başlıklı 3’üncü bölümünde (s. 295-365) ise Türkiye Selçukluları ve Anadolu Beylikleri dönemlerini temel alan araştırmaları merkez kılınmakta aynı zamanda söz konusu dönem Denizli’sinin kent tarihi de ortaya konulmaktadır. Eserin okunabilme dinamiğini artıran bu özellikle De - nizli’deki ilk Türk faaliyetleri, 1206 yılından bölgenin tamamen Selçuk - lu egemenliğine geçişi, Beylikler dö - nemine kadar kısaca Denizli tarihi nakledilmektedir. Diğer bölümler - de olduğu gibi bu bölümde de Sel - çuklu ve Beylikler dönemi ile ilgili yapılan tez, makale, bildiri, kitap gibi çalışmalar literatür araştırması olarak yansıtılmaktadır. Yazarların sunduğu kaynakça da araştırma - cılar için önemli bir veri tabanıdır. Diğer yandan belirtilen ve değerlen - dirilmeye tabi tutulan çalışmalarda eksik bırakılan noktalara da temas edilmektedir. Bölümde Türkiye Selçukluları ve Anadolu Beylikleri döneminde çok az araştırılmış veya hiç çalışılmamış konular zikredile - rek araştırmacılara fikir verilmekte - dir. Örneğin İbrahim Balık, dönemi kapsayan çalışmaları değerlendir - diği Selçuklu ve Beylikler Dönemi Denizli Tarihi Araştırmaları maka - lesinde Denizli’de meydana gelen ve Türk tarihi açısından önemli bir zafer olan Kazıkbeli Zaferi’yle (1148) ilgili yeterince çalışma yapıl - madığını, Miryokefalon Savaşı’nın (1176) nerede yapıldığına yönelik tartışmaların devam ettiğini, bu sa - vaşın tam olarak nerede yapıldığı üzerine çalışılması gerektiğini, De - nizli’de belirli sürelerde bulunmuş Ahi Evren ve Ulu Arif Çelebi’yle ilgili yeterli araştırmaların mevcut olmadığını belirtmektedir. Bu bö - lümde ayrıca Erhan Ateş, Selçuklu ve Beylikler Devri Denizli Tarihi Kaynakçası; Saim Cirtil, Selçuklu ve Beylikler Devri Kültürel Miras Çalışmaları başlıklı makaleleriyle katkıda bulunmuşlardır. Kitabın Osmanlı Devri Denizli Çalışmaları başlıklı 4’üncü bölü - münde (s. 365-583) ise Ömür Yazıcı Özdemir, Osmanlı Devri Denizli Ta - rihi Kaynakçası ve Rakamlardan Ta - rih Okumak: Denizli Nüfus Araştır - malarına Dair Kaynak ve Literatür Değerlendirmesi; Mehmet Ali Ünal, Denizli İle İlgili Osmanlı Dönemi Sosyal ve Ekonomik Tarih Araştır - maları; Kamuran Şimşek, Deniz - li Afetleri ve Salgın Hastalıkları Hakkında Çalışmalar; Murat Türk, Denizli Âyanları Hakkındaki Çalış - malar Üzerine Bir Değerlendirme; Engin Aslan, Osmanlı Arşiv Kay - nakları Işığında Denizli Tarihi Araş - tırmaları; Mustafa Beyazıt, Osman - lı’dan Erken Cumhuriyet Dönemine Denizli Dinî Mimarı Araştırmaları; Selda Özgün Cirtil, Osmanlı’dan Er - ken Cumhuriyet Devrine Denizli’de Dinî Mimarlık Dışındaki Kültürel Miras Araştırmaları başlıklı çalış - maları kaleme almışlardır. Bu bö - lümde Denizli tarihi ile ilgili yapılan araştırmalara eleştirel yaklaşıldığı gibi ayrıca genel tarihyazımı için önemli konular incelenmektedir. Örneğin, bölümde belirtildiği üzere Osmanlı nüfus ve vergi tarih araş - tırmaları için çok önemli bir arşiv kaynağı olan tahrir defterlerinden sosyal, ekonomik, idari tarih açıdan pek çok şey öğrenilebilir. Bölümde ayrıca kaynaklarla ilgili birtakım zorlukların ve problemlerin ortaya konulması, ileride bu konuda çalış - mada bulunacak araştırmacılar için yol göstericidir. Vurgulandığı üzere tahrir, mühimme, şer’iyye, avarız, hurufat, evkaf, ayniyat, temettuat, salname, sicill-i ahval, nüfus defter - lerine dayalı olarak Denizli tarihine yönelik çok sayıda çalışma yapıl - mıştır. Özellikle temettuat defterle - ri, araştırmacılar tarafından sıklıkla değerlendirilmiş, Denizli kent tari - hiyle ilgili arşiv kaynakları arasın - da en yoğun ilgiyi ise 19. yüzyılda ortaya çıkan salnameler görmüştür. Şer’iyye sicili ve avarız defterleri konusunda çalışmalar ise yeterli se - viyede olmaktan uzaktır. Vakıfların Denizli kenti içerisindeki rolü hak - kında müstakil bir çalışma bulun - mamaktadır. Bölümde özellikle Os - manlı Devri Denizli tarihi alanında hangi tematik konulara (sosyal-e - konomik, siyasi-idari) daha çok eğildiği kaydedilmektedir. İçinde bulunduğumuz salgın günlerinin benzerinin geçmişte nasıl yaşandı - ğı hakkında bilgi veren makalenin de bölümde yer alması değer taşı - maktadır. İlgili makalede Denizli’de yaşanan afetleri ve salgınları incele - yen araştırmalar yansıtılmakta, De - nizli’de meydana gelip de bugüne kadar fazla çalışılmamış olan yan - gınlar ve su baskınları konusunda tarihçiler araştırmaya davet edil - Osmanlı nüfus ve vergi tarih araştırmaları için çok önemli bir arşiv kaynağı olan tahrir defterlerinden sosyal, ekonomik, idari tarih açıdan pek çok şey öğrenilebilir.