Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı | Sayı : 67 (Ekim 2024)

26 CAFERSADIKABALIOĞLUEĞİTİMVEKÜLTÜRVAKFI Nitekim o gece sabaha karşı Al- bay Tevfik Bey, Demirci Efe’ye telgraf çekerek; “Zeybekler halkın malına ve ırzına tecavüz ediyor- lar, bir olayın çıkacağından en- dişe ediyorum.” demiştir. Bunun arkasından, Mutasarrıf Vekili Kadı Kahraman Seyfi Bey ve sekiz ar- kadaşının imzasını taşıyan bir başka tehdit içerikli telgraf Efe’ye çekilmiştir. Telgrafta Sökeli Ali Efe çetesinin yaptığı kötülükler anla- tılmış ve yapılanların sorumlulu- ğunun Demirci Mehmet Efe’nin kendisine ait olacağı tehdidinde bulunulmuştur. 68 Denizli Olayını hazırlayan geliş- meleri, sadece Sökeli Ali Efe ve zeybeklerin olumsuz tavır ve tu- tumları olarak görmemek, aynı zamanda Kuva-yı Milliye’ye karşı geliştirilen tavrın yarattığı gergin- liğe gözden uzak tutmamak ge- reklidir. D-Olay Öncesi Son Gelişmeler 1-Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın Rolü 21 Kasım 1911’de İttihat ve Terakki Partisi’ne karşı güçlü bir muha- lif parti olarak kurulan Hürriyet ve İtilaf Partisi, 1913’de Bab-ı Ali Baskını ile İttihat ve Terakki’nin tek parti dönemini oluşturması ile 1918’e kadar varlık göstereme- miştir. 1918’de İttihat ve Terakki’nin tasfiyesinden sonra Mondros Mütarekesi ortamından da ya- rarlanarak yeniden güçlenmeye başlamıştır. Hatta, kendisini ikti- darda gören parti, diğer zararlı ce- miyetlerle işbirliği yapıp seçimler- de onların desteğini sağlamaya çalışmıştır. 69 Hükümet ve padişahı destekleyen Hürriyet ve İtilaf Partisi, Milli Mü- cadele karşıtı bir siyaset izlemiştir. Bu partinin Denizli’de de uzantıla- rının bulunduğunu tahmin etmek zor değildir. Ancak, partinin faali- yetlerini bu süreçte şehirde şeffaf bir particilik şeklinde sürdürmedi- ği açıktır. Denizli’deki Hürriyet ve İtilafçıların ileri sürdükleri tez şu olmuştur: “Yunanlılara girdikle- ri yerlerde mukabele edilmezse kimsenin malına, mülküne, refa- hına ilişmiyorlar. Mukabele edi- lirse köylerin ve şehirlerin serveti, eşyası ve insanları mahvoluyor. Bu fedakârlığa lüzum var mı? İtilaf Devletlerinin yardımı ile iler- leyen koca Yunan ordusuna beş on çete ile karşı durulur mu? Pa- dişah dahi karşı durulmaya ta- raftar değildir.” 70 Bu tez anlayışa dönüştüğünde, “Kuva-yı Milliye ile bir başarı elde edilemez ve Ku- va-yı Milliye’nin aldığı tedbirlerin- de bu nedenle bir geçerliliği yok- tur” sonucu çıkmaktadır. Bu anlayış ister istemez sonraki sürece ışık tuttuğu için (!), Rum- ların şehirden göç ettirilmeleri bir yanlıştır. O nedenle Rumların top- lanıp Eğridir’e gönderilmeleri sıra- sında eşraftan bazı kişiler evlerin- de geçmişten dostlukları bulunan bir kısım Rumları saklamalarında beis yoktur. Eşraftan bazı Denizli- lilerin bu aşamada, Rumları zey- beklerden koruyarak Rumların sevgi ve saygısını kazanacaklarını, Yunanlılar gelince de iyilik yap- tıkları için Rumların kendilerini Yunanlıların zulmünden koruya- caklarını düşünmüş olmalarında kendilerince bir yanlışlık yoktur. Bu düşüncenin gelişmesinde şüp- hesiz “Hicret Etmeyeceklerin Hu- kukunu Müdafaa Cemiyeti”nin kurulması ve faaliyetlerinin bazı- larına fazlasıyla cesaret vermesi etkili olmuştur. Yunanlıların Aydın cephesini da- ğıtması üzerine Denizli’de Kuva-yı Milliyeciler gözden düşmüştür. Bu esnada bazı Kuva-yı Milliye karşıtları kendilerini gizlemekten vazgeçip açıkça harekete geçmiş- tir. “Hicret Etmeyeceklerin Huku- kunu Müdafaa Cemiyeti” kurul- duktan sonra Duyun-u Umumiye kasalarındaki paralara el koyup, memurlara ikişer maaş, mal san- dığından emeklilere, dullara ve yetimlere ikişer maaş nispetinde para dağıtarak 71 halkı psikolo- jik olarak kendilerine bağlama- ya çalıştıkları değerlendirilmeye muhtaç bir durumdur. 72 Aynı zamanda daha önce de be- lirttiğimiz gibi 7 Temmuz gecesi Sökeli Ali Efe Denizli’ye geldikten sonra hükümet binasına giderek, geliş ne- denlerini Mutasarrıf Vekili Kadı Seyfi Efendi’ye bildirdi- ğinde, hemMutasarrıf Vekili hem de orada bulunan bazı kişiler, azınlıkların tekrar Denizli’den Eğirdir’e gönde- rilmelerine taraftar olma- dıklarını söyleyerek bundan vazgeçilmesini istemişlerdir.