Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı | Sayı : 67 (Ekim 2024)

31 CAFERSADIKABALIOĞLUEĞİTİMVEKÜLTÜRVAKFI muz’da bu telgrafa: “...iş’arınız ke- mali ehemmiyetle nazarı dikkate alınmıştır.” şeklinde cevaplamış- tır. 108 15 Temmuz günü Demirci Meh- met Efe tarafından Aydın Sulh Hakimi Sındırgılı Süreyya Bey’e verilen beyannamede, isimleri belirtilen 9 kişi suçlu görülerek, bunlar haricindeki bütün halkın affedildiği ilan edilmiştir. 109 Bu be- yanname ile Denizli’de cezalan- dırmalara yönelik yaşanan kor- kunun önüne geçilerek hayatın normale dönmesi sağlanmıştır. 12. Kolordu Kumandanı Fahrettin Bey Temmuz ortalarında Deniz- li’ye gelerek olay hakkında bilgi almıştır. 110 Öncelikli olarak henüz gerginliğin tam olarak ortadan kalkmadığı bir sırada önce De- mirci Mehmet Efe ile görüşmüş, bu görüşme esnasında Efe’nin olayla ilgili değerlendirmelerini almıştır. Efe olayı kendi bakış açı- sıyla; “...Yunalıların Sarayköy’e kadar ilerleyebilmesi sebebiyle gerilerdeki hainlerin fesatları ile milleti aldatmakta olduğunu, beş on hainin temizlenmiş olması cephe mukavemetini arttıraca- ğı...” şeklinde anlatmıştır. Fahret- tin Bey, Albay Şefik Bey ile uy- gun zeminde görüşmek istemiştir. Dinar’a gitmek üzere istasyondan ayrılmadan önce bir aralık Şefik Bey’e “bu işin ne kadar fena ol- duğunu takdir ettiğinize eminim” demiştir. Albay Şefik Bey de “Ben olmasaydım çok daha fena ola- bilirdi; ben vicdanıma karşı mesul değilim” şeklinde cevap vermiştir. Fahrettin Bey ayrılırken Demirci Efe’ye, bu gelişmelerden sonra Denizli’ye yeni bir mutasarrıfın süratle gelmesinin tabii olduğu- nu, yönetim işlerini ona bırakma- sının ve kendisinin Yunanlılarla uğraşmasının ülke menfaatine daha uygun olacağını söylemiş- tir. Efe’ye karşı sert muamele ya- pılmak istenmemesinin nede- ni, zaten gergin ve endişeli olan Efe’nin bu endişe ile zeybeklerini toplayarak dağa çekilmesi ve yeni bir sıkıntının doğması ihti- malini ortadan kaldırmak olmuş- tur. 111 Bu önemli olay karşısında bir kı- sım tedbirlerin alınmaması ha- linde Efe’nin kontrol edilmesi çok fazla güçleşebilirdi. Bunun için yapılacak ilk iş uygun bir muta- sarrıfın bulunması ve Albay Şefik Bey’in bir komutan olarak otorite- sinin sarsılması nedeniyle görev yerinin değiştirilmesiydi. Bu ted- birlerden sonra Efe’nin de cezasız bırakılmaması gerekiyordu. Kolordu Komutanı Fahrettin Bey, Denizli’ye geldiğinde Albay Tevfik Bey’in Demirci Efe tarafından öl- dürülmesi olayından çok üzüldü- ğü için Albay Şefik Bey’in buna engel olamayışını eleştirmişti. Hatta Albay Şefik Bey’e aynen şu sözü söylemiştir: “İcap ediyor ise sen kendi elinle öldüre idin de, on- lara öldürtmemeli idin” . 112 Bu söz Albay Şefik Bey’in durumunun komutanları nezdinde iyice sar- sıldığının somut bir delilidir. 113 12. Kolordu Komutanı Fahrettin Bey Afyon’a döndükten sonra cephe kumandanlığına durumu bildir- mesiyle, Yarbay Nazmi Bey’in (Hüseyin Nazmi Solok) 57. Tümen Kumandanlığına ve Denizli Mu- tasarrıf vekilliğine getirilmesi, Al- bay Şefik Bey’in de Eskişehir’e 56. Fırkaya nakledilmesi hususlarının Ankara’nın görüşü alınarak uy- gulanması gerçekleşmiştir. 114 Yarbay Nazmi Bey’e 57. Tümen Komutanlığı yanı sıra Denizli Mu- tasarrıf vekilliği görevi verildikten sonra, Demirci Mehmet Efe’nin zeybekleri de Denizli’den uzak- laştırılmıştır. 4 Ağustos 1920 tari- hindeMüftü Ahmet Hulusi Efendi Tavas’tan Denizli’ye dönmüştür. Denizli Heyet-i Milliyesi de artık ortadan kaldırılmıştır. Onun yeri- ne “Anadolu ve Rumeli Müdafa- a-i Hukuk Cemiyeti” kurulmuş ve Müftü Efendi cemiyetin başkanlı- ğına seçilmiştir. 115 2-Büyük Millet Meclisindeki Yankıları Demirci Mehmet Efe’nin yaşa- nanlar nedeniyle endişesi gide- rek artmış ve M. Kemal Paşa’ya telgraflar göndererek, olayı kendi açısından değerlendirerek ola- yı kapatmak istemiştir. Demirci Mehmet Efe’nin 16 Temmuz’da M. Kemal Paşa’ya gönderdiği telgrafta “...Masum ahaliyi iğfal ve izlal ederek memleketin sükun ve rahatını ihlal eden muharrik ve müşevvikler artık cezasını bul- muşlardır. Hiç kimse korkmama- lıdır ve iş bu teminatımın sıhhat ve katiyetine cidden emin olmalıdır. Benim mertçe verdiğim bu söz- den dönmek ihtimalim yoktur. Bu söz özü doğru, imanı bütün, vicdanı temiz zeybek sözüdür...” diyerek olayın kapanmasını sağ- lamaya çalışmıştır. Yaşanan olayın vehameti nedeniyle bu telgraflar olayın kapanmasını sağlamaya yetmemiştir. 116 Denizli Olayı bütün yurtta ve Bü- yük Millet Meclisi’nde (BMM) büyük bir üzüntüye yol açtığı için M. Kemal Paşa’nın ilk gönderdi- ği telgraf olayın araştırılıp bu işe sebebiyet verenlerin tespit edil- mesi şeklindedir. Araştırma için öncelikle bir komisyon kurulmuş- tur. Komisyonun raporuna göre başta emekli Binbaşı İbrahim Namık olmak üzere 15 kişi olayla doğrudan ilgili görülmüştür. De- mirci Mehmet Efe, 18 Ağustos’ta M. Kemal Paşa’ya gönderdiği ra- porun 6. maddesinde, Denizli Ola- yının önü bu şekilde alınmamış olsaydı, Anzavur olayından daha kötü bir vakayla karşılaşacağı değerlendirmesini paylaşmış- tır. Albay Şefik Bey ise BMM’ne sunduğu raporda Denizli Olayı- nın yalnızca zeybeklik aleyhine olmadığını, Kuva-yı Milliye aley- htarlığının bir sonucu olduğunu belirtmiştir. 117 Demirci Mehmet Efe ve Albay Şefik Bey BMM’ne gönderdikleri raporlarda kendile- 12. Kolordu Kumandanı Fahrettin Bey Temmuz ortalarında Deniz- li’ye gelerek olay hakkında bilgi almıştır. Öncelikli olarak henüz gerginliğin tam olarak ortadan kalkmadığı bir sırada önce De- mirci Mehmet Efe ile görüşmüş, bu görüşme esnasında Efe’nin olayla ilgili değerlendirmelerini almıştır.