17 / 44
Tablo 2'de ise Kaş Yenice nâhiyesine tâbi çiftlik ve
mezrealar gösterilmektedir. Toplam dokuz çiftlik ve sekiz
mezrea bulunmaktadır. 1530 tarihinde sadece Ahi
Mehmed ve Mahmud çiftliğinde 3 nefer ve Kazalubükü
mezreasında 2 nefer nüfus barınmaktadır. 1571
tahririnde ise çiftlik ve mezrealarda toplam 81 nefer
nüfus görünmektedir. Mezreaların geliri ise 1520'de
1.272, 1530 tarihinde 11.220, 1571'de 14.450 akça
tutmaktdır.
Cemâatler
XVI. yüzyılda Kaş Yenice nahiyesinde bir kısım konar-
göçer cem atler de oturmaktadır. Aslında konar-
göçerler daha çok Aydos nahiyesinde yaşamaktadırlar.
Burası umumiyetle dağlık ve yaylak alanlardan
müteşekkil arazi yapısı hayvancılıkla geçinen Yörükler
için daha cazip bir bölgedir. Bunlar Tahrir defterlerinde
“Cemâat-i Yörükân” şeklinde zikredilmektedir.
Daha XIII. yüzyılda Denizli ve çevresinin
Türkmenlerle dolu olduğu, dönemin kaynaklarında 200
bin çadırlık Türkmen nüfusun Denizli havalisinde
bulunduğu, bilinmektedir. XVI. yüzyılda Tahrir
defterlerinde konar-göçerler cemâat başlığı altında
yerleşik hayata geçmiş köylülerden ayrı olarak
yazılmışlardır. Konar-göçer, yaylak ile kışlak arasında
sürekli yer değiştiren ve hayvancılıkla geçinen Yörükler
için uygun bir tabirdir. Kaynaklarda, “Yörük bir yerde
ikâmeti ve karârı olmayup dâim hareket üzere
olmağın…” şeklinde tanımlanmaktadır.
Osmanlı Devleti, yörüklüğü bir statü olarak görmüş
ve yaylak ve kışlaklar arasındaki hayatını tanzim etmeye
çalışmıştır. Tahrir defterlerinde vergilendirilmeleri de
yerleşik hayata geçen köylülerden farklı olmuştur.
Defterde yörüklerden alınan vergiler şöyle açıklan-
maktadır: “resm-i kara ve âdet-i ağnam ve bad-ı hevâ
ve resm-i arusiye…” Resm-i kara köylülerden alınan
mücerred resmine karşılık gelmektedir ve altı akçadır.
Kara geçim sıkıntısı çeken, pek fakir anlamına
gelmektedir. Kaynaklarda “ez'af re'âyâ” olarak tesmiye
olunmuştur ve “himâyet olunmaları” istenmektedir.
Âdet-i ağnam ise koyun sahiplerinden iki koyuna bir
akça olarak herkesten alınan vergidir.
â
Kayı Cemâati
XVI. yüzyılda Kaş Yenice çevresinde bulunan en
kalabalık cemâat, Kayı Yörükleridir. Cemâat-i Yörükân-
ı Kayı başlığı altında 1520 tarihli Mufassal defterde tam
37 ayrı birimde verilmiştir. Bunlardan 31'i Aydos
nahiyesine bağlı köylerde yaşamaktadır. Üçü Kaş Yenice
nahiyesine bağlı köylerdedir. Biri Kula nahiyesine bağlı
Manaz köyündedir. Cemâat-ı Göller ise Şeyhlü
nahiyesinde mütemekkindir. Defterde toplam 998 vergi
mükellefi Kayı cemâati kayıtlıdır. Bunlardan 797'si hane,
196'sı mücerreddir. Ayrıca dört sipahizade ile bir imam
ve bir pir yazılmıştır. Bunlar XVI. yüzyılda Anadolu'daki
en kalabalık Kayı Oymağıdır.
1520 tarihli mufassal deftere göre Kaş Yenice
nâhiyesinde Kayı Cemâati üç köyde oturmaktadır.
Bunlar Karacakaya, Sindellü (Sufi ramazanlu) ve Şeyhler
köyleridir. Toplam olarak 47 neferdirler. 1530 tahririnde
Kayı cemaatinin oturduğu köy sayısı dörde çıkmıştır.
Daha önceki tahrirde zikredilmeyen İlyalar köyünde 11
nefer Kayı boyuna mensup nüfus kayıtlıdır. Toplam 98
nefer kayıtlı olup önceki tahrire göre nüfusları iki katını
geçmiştir. 1571 tahririnde sadece Karacakaya köyünde
83 nefer Kayı Cemaati kayıtlıdır. Diğer köylerden bahs-
olunmamaktadır (Tablo 3).
Çobanlar Cemâati
Kütahya sancağı, Edirne kazâsı, Adana, Aydın,
Diyarbekir, Teke, Çorum sancağı, Dimetoka kazası,
Beğşehri sancağı gibi çok farklı yerlere dağılmış olan bu
cemâatin bir kolu da Kaş Yenice nahiyesindedir. 1520
tarihli Mufassal deftere göre “Cemâat-i Yörükân-ı
Çobanlar ve Akbayır Kaşyenice” şeklinde kaydedilmiş
olan cemâat 161 nefer olup, 138 hâne ve 28
mücerredten müteşekkildir. 63 neferlik bir kısmı da yine
Kaş Yenice nahiyesine tâbi olmakla beraber Saruhan
ilinde bulunmaktadır. Çobanlar Cemâati bu sırada
Kütahya Mirlivası İbrahim Bey'in zeametine dahildir.
Toplam 8.134 akçalık gelirin 4.034 akçasını İbrahim
Bey, gerisini Anadolu beylerbeyi tasarruf etmektedir.
1530 tarihli İcmal defterde Çobanlar Cemâatinden
toplanan resimler 8.350 akça tutmaktadır ve beylerbeyi
haslarına dahildir. 1571 tarihinde toplanan vergi
yaklaşık % 100 artmış ve 16.000 akçaya yükselmiştir.
Bunun 8.000 akçası padişah haslarına, diğer 8.000
akçası da sipahi timarına dahildir.
KÖYLER
Tablo 3
Kaş Yenice Nahiyesinde Kayı Cemaati
1520
Neferen
1530
11
61
7
19
98
1571
Neferen Neferen
1
2
3
4
İlyalar(?)
Karacakaya
Sindellü (Sufi Ramazanlu)
Şeyhler
TOPLAM
23
5
19
47
83
83
Fot. Metin Vural
15