13 / 44
İmparator Diocletianus (M.S.
284-305) zamanında büyük bir ta-
mirat geçirmiş olan Tapınak A ve Av-
lusu’nda yapılan kazı çalışmalarında,
portiklerde Erken Bizans Dönemi’ne
tarihlenen bir çok mekân açığa çı-
kartılmıştır. Bu mekanlar özellikle
Büyük Constantinus (M.S. 307-337)
zamanında Hıristiyanlığın serbest
bırakılmasına bağlı olarak yapılan
dini ve sivil kullanıma ait mekan-
lardır. Bunların içinde; kuzey ve ku-
zeybatıda yer alan opus sipicatum
(tuğlaların yan yerleştirilmesiyle
yapılan geometrik döşeme sistemi)
üretim mekânları ile orijinalde tapı-
nakla beraber yapılan su kuyusu, ek-
mek fırını ve avlu duvarında M.S. 4.
yy.da bu mekânlara girişi sağlayan
bir ana kapı açılmıştır; batı portik
üzerinde yapılan şapel (küçük kilise),
su havuzu; güney portikte yapılan
opus sipicatum döşemeli kullanım
mekânları, tuvalet (latrina); naos
duvarının doğu kenarında ara yola
kadar olan olanı kaplayan üretim ve
satış mekânları sayılabilir. Özellikle
bu mekânlarda Laodikeia için çok
önemli ve ünlü olan yün boyaları-
nın satıldığı dükkânlar ve bunların
üretildiğini gösteren boya tortuları
ele geçirilmiştir. Tapınak avlusu ve
naos duvarının etrafında yapılan bu
değişik düzenlemeler M.S. 4. yy.dan,
M.S. 7. yy. başındaki depreme kadar
kullanılmışlardır.
Tapınak naos duvarının iki yanın-
da yer alan bu geç dönem mekân-
larının ahşap çatılı ve kiremit örtülü
olduklarını gösteren, bol miktarda
ahşap çiviler, kiremit ve omurga
parçaları bulunmuştur. Naosun batı
yanındaki mekânların kazısında
bulunan bol miktardaki Roma ve
Erken Bizans Dönemi kandilleri, su-
numlarla ilgilidir. Ayrıca bu alanda
içinde kutsal yağların saklandığı ve
ağzında pişmiş toprak tıpaları olan
M.S. 5-6. yy.ın sonuna kadar tarih-
lenen bol miktarda unguentariumlar
(yağ şişeleri) ve parçaları ele geçi-
rilmiştir. Bunlar tapınağın doğusuna
yapılan Kutsal Laodikeia Haç Kilise-
si’yle bağlantılıdır. Çünkü tapınağın
altında yer alan tonozlu mekân, bu
kilisenin yapılışıyla birlikte arşiv ve
Hıristiyanlık diniyle ilgili dinsel eşya-
ların korunduğu bir alana dönüştü-
rülmüştür.
Tapınak avlusunun güneydoğu-
sunda köşede 2 x 2 m.lik bir alanda
kullanılmamış kireç yığını bulunmuş-
tur. Aynı şekilde batı portik üzerinde
şapelin yanında 5 x 5 m.lik alanda
30 cm. kalınlığında tespit edilen ki-
reç yığını, M.S. 7. yy.dan itibaren ta-
pınağa ait mermer mimari blokların
yakılarak kireç yapıldığını gösteren
somut verilerdir.
Tapınak A’da Yapılan Resto-
rasyon Çalışmaları:
Tapınak A’da, 2009 yılında naos
etrafındaki geç dönem düzenleme-
lerinin de kazıları yapılarak, hemen
arkasından restorasyon çalışmala-
rına başlanmıştır. Yapı, kentin terk
edilişi olan M.S. 7. yy.ın başından,
1990 yılına kadar, taş ve kireç ocağı
olarak kullanıldığından büyük ölçüde
tahrip edilmiştir. Kazı çalışmalarında
avlu ile portikleri (sütunlu galeriler)
ve naos yapısına ait çok az mimari
malzeme ele geçirilmiştir. Bunların
da çoğu kireç yapmak, ya da farklı
amaçlarda kullanmak üzere parça-
lanmıştır. Tapınak avlusunun güney-
doğu köşesinde ve Batı Portik üze-
rinde yığın halinde kireç kalıntılarını
görmek mümkündür. Bu nedenle Ta-
pınak A’da Prostylos sütunları, kala-
bilen avlu portiği sütunları, arşitrav-
friz, geison-sima blokları ile pronaos
ve avlu mermer döşemeleri, Naos
kapısı anastylosis (orijinal halinde)
esas olmak üzere ayağa kaldırılmış
olup, 2011 yılı çalışmalarında alanın
restorasyonu tamamlanmıştır.
Restorasyondaki ana amaç:
Laodikeia antik kentinde bir ya-
pının yüzyıllarca yapılmış tahribat-
lardan kalabilen mimari malzeme-
lerinin değerlendirilmesi ve ayağa
kaldırılması, koruma altına alınması
ve gelen ziyaretçilere üçüncü boyut
olarak bir kutsal yapının algılatılma-
sının sağlanmasıdır.
494’teki depremle
yıkılmasından sonra
Tapınak A’nın avlusu
ve etrafındaki alan
7. yüzyıl başlarındaki
büyük depreme
kadar değişik
mekânlar yapılarak
değerlendirilmiştir.
Bundan sonra alan,
taş ve kireç ocağı
olarak kullanılmıştır.
Tapınak A, ön cephe sütunlarının
(prostylos) restorasyonu
Tapınak A, anta ve batı sütununun
üzerine arşitravın yerleştirilmesi
denemesi
11