32 / 64
terir. Ana caddelerin iki yanında
portikler ve gerisinde dükkanlar
bulunur (Res. 15). Bazı dükkanla-
rın daha gerisinde yada yanlarında
depolar bir bütünlük içinde ticari
kompleksin ayrılmaz parçası ola-
rak planlanmıştır. Izgara sistemli
kentte ana cadde ve ara sokakların
ortasında yer alan kanalizasyon
sistemleri, gümümüzde bile işlev-
lerini yerine getirmektedir.
Kamusal Yapıların
Yerleştirilmesi
Laodikeia antik kentinde kamusal
yapıların yerleştirilmesinde kent
geneline dağılan bir yayılım dik-
kati çekmektedir. Bu dağılımda
şehir planlaması açısından nüfus
yoğunluğu ve ulaşılabilirlik ön
planda tutulmuştur. Kamu yapıla-
rının en önemlilerinden olan dört
hamam yapısı kentin dört tarafına
konumlandırılmıştır (Res. 3, 15,
19). Bu hamamlar aynı zamanda
agoralarla yani pazar yerleriyle de
bağlantılıdır.
Suriye Kapısı’nın bulunduğu
Doğu girişinden sonra caddenin
kuzey yanında yer alan merkezi
planlı Doğu Hamamı, düzlükte
bulunan ticaret agorası ile bağlan-
tılıdır. Sıralı plan tipine sahip olan
merkezdeki Merkezi Hamam, ku-
zey bitişiğindeki Merkezi Agora
ile bağlantılıdır (Res. 3). Kentin
batısında Efes Yolu’nun güney ya-
nında yer alan sıralı plan tipindeki
Batı Hamamı, kuzeyinde konum-
lanan Batı Agorası ile bağlantılı-
dır. Bunlar içinde Güney Hamamı
sıralı ikiz plan tipinde yapılmıştır
ve kuzey bitişiğinde Güney Ago-
rası yer alır.
Bu agoranın kuzey yanında ise
bouleuterion (meclis binası) bulu-
nur (Res. 21). Bu yönüyle Güney
Agorası aynı zamanda siyasi agora
olma özelliğini de taşımaktadır.
Anıtsal Çeşmeler
Kentte yer alan diğer kamu yapı
grubunu anıtsal çeşme yapıları
oluşturur. Laodikeia Anıtsal Çeş-
meleri (Nymphaeumları), Roma
İmparatorluk Dönemi’nde yaygın
bir geleneği yansıtır şekilde, ge-
nellikle çift katlı olarak ana cad-
delerin üzerine ya da köşesine ya-
pılmışlardır (Res. 3, 15). Bunlar
içinde Erken İmparatorluk yapısı
olan B Nymphaeumu (anıtsal çeş-
mesi) tek katlıdır. Şehir planlama-
sı açısından bu anıtsal çeşme ya-
pılarında görsellik, ulaşılabilirlik
ve kente yayılma ön planda tutul-
muştur.
Kentte bilinen ve kazılarla ortaya
çıkartılan altı nymphaeum (anıtsal
çeşme) yapısı mevcuttur. Bunun
yanında Stadyum Caddesi üzerin-
de olasılıkla yedinci çeşme olabi-
lecek diğer bir yapı daha bulunur.
Bu anıtsal çeşme (nymphaeum)
yapıları; I. Su Dağıtım Termina-
li’ne bitişik olarak yapılan Stad-
yum Çeşmesi (Nymphaeumu),
Efes Caddesi üzerinde yer alan
Batı Agorası Çeşmesi (Nympha-
eumu), Suriye Caddesi ve Stad-
yum Caddesi kavşağında köşeye
yerleştirilen Caracalla Çeşmesi
(Nymphaeumu), yine aynı cadde
üzerinde caddenin kuzey kenarına
doğu-batı yönlü yerleştirilen İm-
parator Septimius Severus Çeşme-
si (Nymphaeumu) (Res. 22), Stad-
yum Caddesi üzerinde su deposu
ve tuvalet (latrina) ile planlanan B
Çeşmesi (Nymphaeumu), Doğu
Bizans Kapısı, Kuzey Kulesi ile
sur duvarı bitişiğine yerleştirilen
Doğu Bizans Çeşmesi (Nympha-
eumu)’dir (Res. 15).
Stadyum ve Tiyatrolar
Kamu yapılarında diğer yapı gru-
bunu ise stadyum ve tiyatrolar
oluşturur (Res. 2-3). Stadyum ken-
tin güneyinde hamam kompleksi
yanına konumlandırılmıştır (Res.
21). Bu haliyle yapıda antreman ve
sportif mücadele yapanların yıka-
nabilmeleri için hamamla organik
bir bağa sahiptir. İki tiyatrodan
Batı Tiyatrosu batı yönde (Res.
23), Kuzey Tiyatrosu da kent mer-
kezinin kuzey sınırında yapılmış-
tır (Res. 24). Laodikeia içinde yer
alan iki tiyatro doğal yamaca oyu-
larak, stadyum da aynı şekilde do-
ğu-batı yönünde çift sphendoneli
olarak doğal zemin oyulup yapıl-
mıştır (Res. 21). Bunlardan kentin
batısındaki Hellenistik Dönem
yapısı olup Kuzey Tiyatrosu M.S.
2. yy.a, stadyum ise yazıtıyla M.S.
79 yılına tarihlendirilmektedir.
Kentte yer alan iki tiyatro ve Ana-
dolu’nun en büyük stadyumu spo-
ra, sanata ve kültüre verilen önemi
ortaya koymasının yanı sıra, nüfus
yoğunluğu hakkında bilgi sahibi
olmamızı da kolaylaştırmaktadır.
Kazılarda ele geçirilen bir yazıtta
bir komedi sanatçısının rolünü çok
güzel yapmasından dolayı, bronz
heykelinin yapılmasında sadece
Laodikeialılar değil, Bergamalılar
da katkı sağlamıştır. Bu bilgiler
kentte sanata ve sanatçıya büyük
önem verildiğini göstermektedir.
Kentte yer alan Anadolu’nun en
büyük stadyumuyla ilgili olarak ise
kendi alanlarında birincilik kaza-
nan birçok sporcunun heykellerin
yapıldığını, gladyatör dövüşlerinin
önemini de yine yazıt ve kabart-
malı mezar taşlarından anlamak-
tayız.
Tapınaklar
Laodikeia’da kazı çalışmalarında
ortaya çıkartılan Kuzey (Kutsal)
Agora, en önemli yapıların ba-
şında yer alır (Res. 25-26). Kuzey
(Kutsal) Agora, Suriye Cadde-
si’nin kuzey yanından başlamak
üzere dikdörtgen planlı olarak iki
tiyatro arasındaki düzlükte ko-
numlandırılmıştır. Agora içinde
30