Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı

(Kutsal) Agora içindeki tapınak-

lar (olasılıkla Korinth düzeninde

Athena, İon düzeninde baş tanrı

Zeus tapınakları) sökülerek Doğu

ve Batı Portiklerde (revak şeklinde

olan sütunlu galeri) mimari blok-

ları tekrardan günlük kullanıma

hizmet vermek amacıyla değer-

lendirilmiş, aynı zamanda bu yön-

temle bunların görkemli kutsallığı

da ortadan kaldırılmıştır. Kentin

batısında yer alan ve ilk yerleşme

olan Asopos Tepesi kazılarında

ortaya çıkartılan heykeltraş Phe-

idias tipinde olan Tanrıça Athe-

na’ya ait kolosal (büyük) tapınak

heykeli parçaları, tanrıçanın tapı-

nağında çalışan görevlilerce sak-

lanması amacıyla kaçırılmış olma-

lıdır. Bu da kentin hızlı bir şekilde

Hıristiyanlaşmasıyla bağlantılıdır.

Laodikeia Antik kentinde yer alan

kiliselerin tamamı, M.S. 4. yy.

ile 6. yy. sonu arasına tarihlendi-

rildiklerinden, bunların mimari

düzenlemeleri, Hıristiyanlık dini

mimarisinin erken dönemlerine

yeni bakış açıları getirecek nitelik-

tedir.

Antik kentte sur içi ve dışında ya-

yılmış birçok kilise yapısı yer alır.

Laodikeia’daki kiliseler, M.S. 4.

yy. – 6. yy. sonları arasında inşa

edilen yapılardır. Kalıntıları gü-

nümüze kadar ulaşabilen kiliseler

içinde; Laodikeia Kilisesi (Res. 19,

37-38), Kuzey Kilisesi, Güneybatı

Kilisesi, Stadyum Kilisesi, mer-

kezdeki daha geniş olmak üzere üç

nefli bazilikal planlıdır. Ayrıca La-

odikeia Kilisesi’nin kuzey yanında

vaftizhane koridoru ile vaftizhane

odasına ulaşılan bölüm ve havuzu

bulunur. Dış görünüş bakımından

farklı olan üç kilise içinde; doğuda

yer alanı dıştan rotonda (yuvar-

lak), içten oktagonal (dört kollu)

planlı, güneyde yer alanı rotonda

yuvarlak planlıdır. Bunun yanında

ev ve Roma İmparatorluk Döne-

mi yapılarının bir bölümü kilise

(Kiliseli Peristylli Ev ve Merkezi

Kilise) olarak kullanılmıştır (Res.

32). Ayrıca Tapınak A batı portiği

üzerinde M.S. 4. yy.a tarihlendiri-

len tek apsisli bir şapel yer alır.

Lykos Ovası’nda Laodikeia’nın ya-

nında Pamukkale-Hierapolis’in-

de Hıristiyanlık dini için büyük

önemi vardır. 12 Havariden biri

olan Aziz Philippus’un M.S. 80

yılında burada martyr (din şehidi)

edilmesi daha sonra Hıristiyanlı-

ğın yayılmasıyla birlikte bu kente

bir ayrıcalık kazandırmıştır. Son

zamanlarda Hierapolis’te yapılan

kazı çalışmaları sonunda Aziz Ph-

lippus’un hem mezarının, hem de

kilisesinin ortaya çıkartılması da

dini turizm bakımından bölgeyi

ön plana çıkarmıştır.

Günümüzde yıkılmış harabe gö-

rünümünde olan antik kentler, as-

lında binlerce yıllık yaşamın sırla-

rını bağrında yaşatır. Bir dönemde

bu kentlerde hareketli ve canlı bir

yaşamın sürdüğünü, yeşillikler

içinde bağları bahçeleri olduğu-

nu, bizler gibi o dönemde yaşayan

insanların sevinçleri, hayalleri,

üzüntüleri ve beklentileri olduğu-

nu düşünür ve hayal edersek işte o

kent bir anlam kazanır. Laodikeia

yaşamında kimileri tiyatrolarda

kusursuz oyunları sergileyen sa-

natçı, kimileri stadyumda yenil-

mez sporcu ve gladyatör, kimileri,

heykeltıraş, mimar, usta, pazarcı,

çiftçi, ayakkabıcı, terzi, kasap, fı-

rıncı, lokantacı, kimileri öğrenci,

memur ve yöneticiydi. Hayat şim-

diki gibi devam ediyordu, kimi zor

geçiniyor, kimileri zengin, asker

yada işçiydi. Onlarında yasaları,

kuralları, meclisleri ve kısacası

bir aile yaşantıları vardı. Ancak

alt ve üst yapısıyla kusursuz plan-

lanan kentleri, görkemli kamu ve

dini yapıları vardı. Bu yapıların

mimari süslemelerinde gösterilen

Denizli Horozu (Res. 39-40), nar

(Res. 41), patlıcan (Res. 42), haş-

haş, Anadolu Leoparı (Res. 43)

gibi kabartmalar bizleri günümüz

ile binlerce yıl öncesi arasındaki

bağlantıları kurmamızı sağlar.

Özellikle kentin zenginliğine

bağlı olarak yapılan mimari beze-

melerde çok ince ve titiz işçilik gö-

rülür. (Res. 44) Sizlerin desteğiyle

Biz arkeologlar işte binlerce yıllık

bu gizemleri, yapıları ortaya çıkar-

tıp, ayağa kaldırıp, tanıtarak gele-

cek kuşaklara aktarılmasına hiz-

met ediyoruz. Kazı çalışmalarının

10. Yılında Laodikeia UNESCO

Dünya Geçici Miras Listesi’ne da-

hil edilmiştir (Res. 45-46).

Günümüzde yıkılmış harabe

görünümünde olan antik kentler,

aslında binlerce yıllık yaşamın

sırlarını bağrında yaşatır. Bir

dönemde bu kentlerde hareketli

ve canlı bir yaşamın sürdüğünü,

yeşillikler içinde bağları bahçeleri

olduğunu, bizler gibi o dönemde

yaşayan insanların sevinçleri,

hayalleri, üzüntüleri ve beklentileri

olduğunu düşünür ve hayal edersek

işte o kent bir anlam kazanır.