Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı

M.S. 350- 400 arasında Küçük

Asya’daki bazı kentlerin etrafı sur

duvarı ile çevrilmiştir. Sütunlu

Cadde'nin Roma Dönemi kullanı-

mında genişliği 10 m. iken; olası-

lıkla M.S. 400 civarında caddenin

kuzeyine, traverten bloklardan,

kalınlığı ortalama 3 m., görüle-

bilen yüksekliği yer yer 4.5 m. yi

bulan sur duvarı yapılarak cadde

genişliği 7 m. ye düşürülmüştür.

Sütunlu Cadde’nin bir bölümü

üzerine Geç Roma Dönemi’nde

inşa edilen sur duvarı üzerinde 2

adet giriş kapısı bulunmaktadır.

Hamam, tiyatro, bouleutherion ve

kilise gibi kentin belli başlı yapı-

larını içine alacak biçimde 2100

m. uzunluğu sahip olan surlar,

yaklaşık olarak 230 bin m

lik bir

alanı çevrelemektedir. İlk imarın

ardından sur duvarı çeşitli dönem-

lerde tamiratlar görerek uzun süre

kentin savunma sistemi içerisinde

önemini korumuştur. Tripolisliler

belki imar ettikleri surlarla dışarı-

dan gelen saldırılara karşı önlem-

lerine almışlardır ancak başta dep-

rem gibi doğal afetler olmak üzere,

kentin planında ve binalarında zo-

runlu değişikliklere gidilmesinin

önüne geçememişlerdir.

Son yıllarda gerçekleştirilen arke-

olojik kazılar M.S.60’da meydana

gelen Nero Dönemi depreminin,

epigrafik kaynaklarda adı geçen

Hierapolis, Laodikeia ve Colos-

sai’nin yanı sıra Tripolis’i de et-

kilediğini ortaya koymuştur. Bu

deprem sonrasında kentte yeni bir

imar faaliyeti başlamış ve İmpara-

tor Nero’nun bölgedeki kentlerin

yeniden yapılanması için gönder-

diği maddi destekten Tripolis’te

faydalanmıştır. Kentte, meydana

gelen ikinci büyük deprem M.S.

3. yy.'ın ikinci yarısında meyda-

na gelmiş, Tripolis ve B. Anado-

lu’daki bir çok kenti etkilemiştir.

Tripolis’te bu depremin izleri ar-

keolojik kazılarda tarihleme açı-

sından oldukça önemli olan kapalı

kontekstler oluşturmuştur. Tripo-

lis’de sürdürülen arkeolojik kazılar

neticesinde tespit edilen bir başka

deprem M.S. 4. yy. da meydana

gelmiş olmalıdır ki bu depremin

sonucunda Kemerli Yapı olarak

bilinen binanın yıkıntıları arasın-

da iki insana ait kafatası ve vücut-

larına ait kemikler bulunmuştur.

Epigrafik kaynakların verdiği

bilgiler doğrultusunda M.S. 494

depreminden bölge kentleriyle

birlikte Tripolis’te etkilenmiştir

10. yy. ortalarında meydana gelen

depremin izleri Tripolis’te ortaya

çıkarılan Kilise’nin duvarlarında

hala görülebilir.

Tripolis’te arkeolojik kazılar sa-

yesinde tespit edilen bir diğer

önemli veri M. S. 6. yy. sonu - 7.

yy. başında Aphrodisias, Sardis ve

Ephesos'da da etkili olan Sasani

Akınlarıdır

. Söz konusu yıkıcı

deprem ve akınlar nedeniyle kent-

teki yaşam M.S. 7. yy.'dan itibaren

azalarak devam eder. Bu süreçte

tüm Anadolu topraklarında oldu-

ğu gibi Tripolis’de de kırsallaşma

üst seviyededir. M.S. 8- 9. yy. Tri-

polis’i artık belki de küçük bir nü-

fusun yaşadığı bir komedir (köy).

8- Ramsay 1895, 38, dipnot 3 ve 262.

9- Ratte 2001, 145.

10- Eickhoff 1977, 99

(Res.7) Fresk üzerinde aziz betimlemesi.

(Res.8) 10-11.yy'a ait sikkeler.

dar gerçekleştirilen yüzey araştır-

maları ve kazı çalışmalarında beş

kilise tespit edilmiştir. Bu kilise-

lerden üçünde kısmi kazı çalış-

maları sürdürülmüş ve Sütunlu

Cadde’nin kuzey bitişiğindeki

Kilise’nin kazı ve restorasyon ça-

lışmaları tamamlanmıştır. Güney

Sur Kapısının kuzeyinde yaklaşık

13 m² lik alanda yer alan tuğla

zemin, Roma Caddesi’nin 35 cm.

üst kodundadır. Pişmiş toprak

tuğlalardan yapılan bu düzenleme

Güney Sur Kapısı’ndan girildikten

sonra doğu bitişikte, sınırları kıs-

men belirgin kilisenin taban döşe-

mesidir. Kilisenin doğu ucundaki

apsiste, tören sırasında rahiplerin

oturduğu basamakların bulundu-

ğu yarım daire formlu bir synth-

ronon yer almaktadır. Kilisenin

güney duvarında fresk üzerinde

Grekçe yazıt (M.S. 5-6. yy.), ku-

zey duvarı üzerinde ise iki aziz be-

timlemesi (M.S 10. yy.) yer almak-

tadır. Buluntular kilisenin çeşili

tamiratlarla 300-400 yıl boyunca

kullanım gördüğü yönündedir.

Tripolis’deki kilise sayısının fazla

olmasının sebebi, kentin kuzeyba-

tısı ve güneydoğunda yaklaşık 40

km. mesafedeki Philadelphia ve

Laodikeia gibi İncil’de adı geçen

Kiliselere sahip kentlerin arasında

konumlanmış olması, yani kentin

Haç güzergahı üzerinde yer alma-

sı ile açıklanabilir.