28 / 64
Lykos (Çürüksu) Vadisi, M.Ö.
190 yılında Seleukos Krallığı ile
Romalılar arasında yapılan Mag-
nesia Savaşı’na kadar, Seleukos
Hanedanlığı yönetiminde kalmış-
tır. Bu savaşı, Bergama’nın deste-
ğinde kazanan Romalılar, M.Ö.
188 yılında imzalanan Apameia
(Dinar) Barışı’yla o bölgedeki Se-
leukos topraklarını Bergamalılara
bırakmıştır. Bergama Krallığı da
daha sonra III. Attalos’un M.Ö.
133 yılında ölmesiyle ve Kralın
vasiyeti üzerine, Roma’ya bağlan-
mıştır. M.Ö. 129 yılından itiba-
ren ise Batı Anadolu Küçük Asya
Eyaleti’ne bağlanmış olup Roma
İmparatorluğu’nca atanan Prokon-
süllerce (eyalet valileri) yönetim
sağlanmıştır.
Roma İmparatorluk Dönemi’nde
Laodikeia, düzenli olarak vergile-
rini ödemiş olup İmparator Hadri-
anus (M.S. 117-138), Commodus
(M.S. 180-192), Caracalla (M.S.
211-217) ve Alexander Severus
(M.S. 222-235) Dönemlerinde
Neokoros (Tapınak Koruyuculu-
ğu) unvanlarını alarak vergiden
muaf tutulmuştur.
Ticaret
Laodikeia, antik dönemde Ana-
dolu’daki en önemli ve en geliş-
miş ticaret merkezlerinden biridir.
Yün ticareti ve üretimi kente bü-
yük zenginlik getirmiş ve Laodi-
keia’ya antik dünyada haklı olarak
büyük bir ün sağlamıştır. Bu zen-
ginliğin en büyük kaynağı, Laodi-
keia’da yetiştirilen kuzguni siyah
renkli bir tür koyun ve bunların
yününden üretilen dokumalardır.
Strabon (XII 8.16), Laodikeia’da
kuzguni siyah renkli, yünü çok
yumuşak bir cins koyun yetiştiril-
diğini, bu koyunların yünlerinin
Milet’te yetiştirilen koyunlardan
bile üstün olduğunu yazar. Plini-
us (NH, XXI, 9. 27 ve XXV, 9.
67) bu yünün Rubia tinctoria L.
adlı bitkiden elde edilen kırmı-
zı renkli kökboyasıyla mor ya da
kırmızıya boyandığını belirtir.
Vitruvius (VIII 3. 14), koyunların
yünlerinin beyazımsı kahverengi,
kurşuni ve kuzguni renkli ve aynı
zamanda yumuşak oluşunu içtik-
leri, bölgenin çürük kokulu suyu-
na bağlamıştır. Gerçekten Lykos
Ovası’nda yer alan sularda etrafa
çürük bir koku yayılır. Antik dö-
nemde Laodikeia’nın en önem-
li gelirleri yün ve yünlü dokuma
ürünleridir. İmparator Diocletia-
nus’un (M.S. 284–305), M.S. 301
yılında yayınladığı Fiyat Fermanı
genelgesinde Laodikeia’nın yün ve
giysilerine ağırlık verilerek burada
dokunan kumaşlardan söz edilmiş
olması, Geç Roma Dönemi’nde
bile dokuma sektörünün hala öne-
mini koruduğunu göstermekte-
dir. Diocletianus’un Laodikeia’yı
Frigya’nın Metropolisi ilan etme-
si, Roma ve Bizans Dönemi’nde
önemli bir kent olduğunu gösterir.
Bunun yanında İmparator Diocle-
tianus Dönemi’nde getirilen idari
reformlarla, Anadolu daha büyük
eyaletlere ayrılmıştır. I. Constan-
tinus Dönemi’nde (M.S. 306-337)
de reform hareketlerine devam
edilmiştir. Bu dönemde Frigya
Bölgesi ikiye bölünerek Laodike-
ia, Frigya Secunda Pacatiana’sının
merkezi olmuştur.
Bugün bölgede Denizli’nin teks-
til ürünleri satışında dünyada söz
sahibi olmasının nedenlerinin ba-
şında, binlerce yıllık gelenek gel-
mektedir. Tekstil geçmişiyle ilgili
olarak antik kentte yapılan kazı
çalışmalarında günümüzden 4000
yıl öncesine dayanan dokuma
tezgahı ağırlıkları (Res. 9), 1500
yıl öncesine tarihlenen boyahane
(Res. 10), boya tortuları (Res. 11)
ve kumaş parçalarının tıkaç olarak
kullanıldığı künk tapa sistemleri
ele geçirilmiştir (Res. 12). Bu veri-
ler antik yazarlarında övgüyle söz
ettikleri kentin tekstil geçmişiyle
ilgili somut veriler olması bakı-
mından önemlidir. Kazı çalışma-
ları kentte tekstilin yanında mer-
mer, tarımsal ve hayvan-hayvansal
ürünlerin de kente büyük gelirler
sağladığını ortaya koymuştur.
Depremler
Deprem, Bölgenin binlerce yıldır
değişmeyen gerçeğidir. Kazı ça-
lışmalarında antik dönemde mey-
dana gelen yıkıcı depremlerin iz-
leri yapılarda ortaya çıkartılmış ve
çıkartılmaktadır (Res. 13). Kent,
M.Ö. 27 yılında Augustus Döne-
mi’nde (M.Ö. 27-M.S. 14), M.S.
47 yılında İmparator Claudius
Dönemi’nde (M.S. 41–54), dep-
rem sonucu tahrip olmuştur. İm-
parator Tiberius (M.S. 14-27) za-
manında Laodikeia, Frigya’nın en
görkemli ve zengin kenti olmuş-
tur. M.S. 60 yılındaki İmparator
Nero (M.S. 54-68) zamanında
meydana gelen büyük depremde
tüm Lykos Vadisi kentleri yerle
bir olmuş olup, Hierapolis ve diğer
antik kentler Roma İmparatorlu-
ğu’nun yardımlarıyla ayağa kaldı-
rılırken Laodikeia kendi kendini
imar etmeyi başarmıştır. Roma
İmparatorluk Dönemi’nde mey-
dana gelen depremler sırasıyla;
İmparator Antonius Pius (M.S.
138–161) zamanında meydana
gelen deprem, İmparator Diocle-
tianus (M.S. 284–305) zamanında
meydana gelen deprem, İmparator
Valens (M.S. 364–378) zamanın-
da, olmak üzere Laodikeia, M.S.
4. yy.ın ikinci yarısındaki deprem-
le tekrar yıkılmıştır. Olasılıkla da
M.S. 370’te İmparator Valens ken-
ti ziyaret etmiş ve depremle ilgili
yardım ve denetlemeleri yerinde
incelemiştir.
İmparator Anastasius (M.S. 491–
518) zamanında, Laodikeia M.S.
26