46 / 94
“HIERAPOLIS ALMA PHILIPPUM”.
HAVARI’NIN KUTSALALANIN’DAKI
YENI KAZILAR, ARAŞTIRMALAR
VE RESTORASYONLAR
*
Francesco D’ANDRIA
**
VI. yüzyılın ikinci yarısında geç latinist şair Venanzio Fortunato, Carmina adlı eserinin bazı mısralarında
(VIII, 3, 143-146), Philippus’un hatırasını Ioannes ve Iacobus adlarındaki diğer havarilerle birleştirerek kutlar:
“Praecipuum meritis Ephesus veneranda Iohannem / dirigit et Iacobos terra beata sacros / laeta suis votis
Hierapolis alma Philippum”
“Saygıdeğer Ephesos liyakatleriyle ünlü Ioannes’i gönderir ve kutsal (mutlu) topraklar Iacobus isimli azizleri;
seçkin Hierapolis dualarının gerçekleşmesiyle mutlu, Philippus’u (gönderir)”
(Latince’den İtalyanca’ya çeviri: Tullia Ritti).
Dini ilahi yazarı, mutlu topraklar ifadesiyle Kutsal Topraklar’dan söz ediyor ve özellikle de Iacobus isimli
iki havarinin şehitlik mertebesine ulaştığı Kudüs’e atıfta bulunuyor olmalıdır
1
. Aynı dönemde Ravenna’daki
kiliselerin mozaiklerinde temsil edilmiş olan Azizlerin teorilerinde olduğu gibi, Venanzio hristiyanlık dünya-
sının çeşitli kentlerinden gelen şehitlerin ve günah çıkartan papazların gelişini anlatmaktadır ve Küçük Asya
için ilk yüzyılların edebi geleneğine göre Ephesos Ioannes’le, Hierapolis Havari Philippus ile sürekli olarak
bağlanmıştır (Eus. Hist. eccl. III, 31, 1-5). Gallia’nın latin şairinin mısralarında bu azizin adı Küçük Iacobus
figürünü hatırlatıyor ve bu ilişki Constantinopolis’ten Roma’ya iki havarinin kutsal emanetlerinin getirildiği
döneme atıfta bulunuyor olmalıdır. Kutsal emanetler, Bizans İmparatorluk Sarayı’nda temsilcilik görevi olan
Papa I. Pelagios (556-561) zamanında inşatına başlanan
2
ve ardılı III. Ioannes (561-574) tarafından inşaatı
tamamlanan Aziz Philippus ve Iacobus Bazilikası’na
(günümüzde Aziz Havariler Bazilikası olarak bilinmektedir) getirilmiştir
3
.
*
Her zaman olduğu gibi M. Piera Caggia ve Tommaso Ismaelli’ye metinlerin redaksiyonu ve resimlerin seçimindeki etkili işbirlikleri için teşekkürlerimi ifade etmek isterim. Laodikeia
için Celal Şimşek’e ve Bathonea için Şengül Aydıngün’e araştırmalarının olağanüstü sonuçlarını benimle paylaşma yüce gönüllüğünü gösterdikleri için minnettarım. Bahadır
Duman’a, Aziz Philippus damgalı unguentariumu yayınlama iznini verdiği için şükranlarımı sunarım. Alister Filippini’ye Lykos Vadisi’ndeki Erken Hıristiyanlık Dönemi’ndeki
olaylar ve kişilerle ilgili teşvik eden gözlemleri için teşekkür ederim. İkonografik referansları: fotoğraflar ve çizimler özellikle belirtilmediği sürece MAIER arşivine aittir.
**
Ord. Prof. Dr., Salento Üniversitesi, Lecce-ITALYA. E.mail:
francesco.dandria@unisalento.it1
Büyük Iacobus Zebedi’nin oğlu ve Ioannes’in kardeşidir ve 44 yılında Kutsal Kent’te şehit olmuştur. Küçük Iacobus ise İsa’nın kardeşidir ve 62 yılında Kudüs’te şehit olmuştur.
2
Sotinel 2014, 536.
3
Pennacchio 2014, 537, ithaf yazıtının metni korunmuştur, Bazilika’nın ana kapısının arşitravı ve apsisine yerleştirilmiş olan metin 15. yy’da hala görülebilmekteydi (Inscriptiones
Christianae urbis Romae, II, 139, no. 27; 65, no. 18; 248, no. 14-15).
44