Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı

D’Andria 2011-2012, 1-52; keşfin Türkiye’de daha geniş bir kitleye tanıtılması için makale türkçeye çevrildi, D’Andria 2014a, 101-160, Ploutonion’daki keşiflerle ilgili bir kitapta

yayınlandı. 2016 yılında Phrygia Hierapolisi dizisinde iki cilt halinde 2007-2011 yılları arasında MAIER tarafından gerçekleştirilen çalışmalar yayınlandı, çok sayıda makale Aziz

Philippus Kutsal Alanı’ndaki kazı çalışmalarına ve Bizans Dönemi’nde kentin gelişimine ayrıldı: kazıların ilk tanıtımı için Bkz. Caggia 2016b, 729-766; Martyrion’un içinde

yapılan sondajlar için Bkz. R. D’Andria 2016, 767-774; ampullalar ve kutsal emanetler için Bkz. Leo Imperiale 2016, 663-674; Sekizgen Hamam için Bkz. Caggia 2016a, 689-714;

Sekizgen Hamam’da bulunan Proto Bizans eserleri için Bkz. Caldarola 2016, 715-728.

Aziz Philippus Kutsal Alanı’ndaki 2011-2015 yılları kazı ve restorasyon çalışmalarının sonuçları Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından düzenlenen yıllık sempozyumlarda sunul-

du: D’Andria 2013c, 129-131; D’Andria 2014b, 364-365; D’Andria 2015, 213-214; D’Andria 2016b, 162-164; D’Andria 2017a, 359-361.

Hierapolis’te ortaya çıkartılan hıristiyanlık konteksti örneğindeki arkeoloji ve edebi gelenek arasındaki ilişkiyle ilgili tartışma için aşağıdaki çalışmalara değiniyorum: Hall 2014,

204-205 ve Brandenburg 2016, 47-58. Hierapolis Kutsal Alanı örneği hıristiyanlık hac pratiğiyle bağlantılı objeler ele alınarak tartışıldı Bkz. Foskolou 2016, 157-180. Doğu hacları

çerçevesinde Philippus Kutsal Alanı için Bkz. D’Andria 2017b, 35-56. Anadolu’daki kentlerin aziz mezarlarına bağlı değişimi için Bkz. D’Andria 2017c, 3-18. Son arkeolojik ve

epigrafik buluntuların ışığında Hierapolis’te Erken Hıristiyanlık’la ilgili yeni bir sentez için Bkz. Ritti 2017, 190-230.

Huttner 2013.

Lykos Vadisi’ndeki kazılar

ve araştırmalar

Philippus’un kutsal emanetleri-

nin Roma’daki kültünün kökeni

Küçük Asya’da Hierapolis antik

kentindedir, yetkili tanıklıklar ta-

rafından doğrulanmış bir gelene-

ğe göre Havari Çarmıha gerilerek

şehit düşer ve orada toprağa verilir

(Resim 1). 2011 yılında Phryg ken-

tindeki Kutsal Alan’ın içindeki me-

zarın ve kilisenin keşfedilmesinden

sonra, Akademi’de Hierapolis’te

İtalyan Arkeoloji Heyeti (ileride

MAIER olarak söz edilecektir) ta-

rafından gerçekleştirilen çalışma-

ların ilk raporunu sunma fırsatım

oldu, MAIER Anadolu’da Erken

Hristiyanlık dönemi’yle ilgili ola-

ğanüstü tanıklıkları gün ışığına çı-

kartmıştır

. İzleyen yıllarda (2012-

2015) bu olağanüstü yapıyla ilgili

yeni verilerin ortaya çıkmasını ve

bilgilerimizin genişlemesini sağla-

yan dört kazı dönemi gerçekleştiril-

di, kronolojisinin tespit edilmesini

ve yapının çeşitli bölümlerinde ger-

çekleştirilen ve ilk raporlarda öneri-

len dini tören uygulamalarıyla ilgili

yorumlarda düzeltmeler yapılmasını

sağladı

. Phryg kentindeki havari-

nin mezarının etrafına inşa edilmiş

olan Bizans kompleksinin yayını,

Roma’da Petrus ve Paulus tropaia-

sının, Papa Vittore’ye, piskopos Po-

likrates’in ünlü mektubu (Eus. Hist.

eccl., III, 31, 1-5) ve Romalı rahip

Gaius ile Küçük Asya’nın monta-

nosçularından Proklos arasındaki

diyaloğun tanıklıkları gerçekle iliş-

kili olarak bu anıların anlamı üzeri-

ne geniş bir tartışmanın açılmasına

neden oldu (Eus. Hist.eccl., III, 31,

4). Arkeoloji ve edebi kaynaklar,

geleneğin İS II. yy’dan itibaren sağ-

lam bir şekilde kurulmuş olduğunu

göstermektedir

Son yıllarda Lykos bölgesinde

(Resim 2) Erken Hıristiyanlıkla il-

gili bilgilerimiz, özellikle edebi ve-

riler ve arkeolojik belgelerin önemli

Resim 1 Küçük Asya haritasında Lykos Vadisi kentleri

Resim 2 Lykos Vadisi’nin hava fotoğrafında başlıca antik kentler

bir sentezini ortaya koyan Ulrich

Huttner’in “Early Christianity in

the Lykos Valley” başlıklı kitabı

sayesinde önemli ölçüde genişlemiş

ve derinleşmiştir

. Bununla birlikte,

yazar kazı verilerini işlerken Phi-

lippus Kutsal Alanı’ndaki yeni ke-

şiflerden elde edilen bilgileri kitabı