Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı

Bovon 2009, 9-27.

Amsler 1996, 432-437.

Șimșek 2015, 12-20, Resim 3-5, 14.

100

Traversari 2000, 94-95.

100

Traversari 2000, 94-95.

101

Huttner 2013, 334-335; şehit edilmesi İmparator Marcus Aurelius, prokonsül Servilius Paulus zamanında gerçekleşmiştir, ancak başka bilgi yoktur.

102

Anadolu’daki kentlerin gelişiminde azizlerin mezarının rolü üzerine yapılan araştırma çerçevesinde, Laodikeia mimari kompleksinin Sagaris’in şehitlik kutsal alanı olarak tanım-

lanmasını önerdim: D’Andria 2017c, 3-18.

103

Bu metnin ortaya çıkarttığı yasal ve idari konular hakkında Bkz. Amelotti – Migliardi Zingale 1985, 125, no 15; Feissel 1999, 127-128, no. 29.

ancak önemli kazanımlar sağlayaca-

ğı açıktır. Kıbrıs Arsos’ta saklanan

XIII. yy’a tarihlenen olağanüstü bir

ikonanın yakın zamanda yayınıyla

bu durumu teyit etmek isterim

;

sol elinde açık rulo tutan genç Aziz

Philippus’u ortada çerçeve içinde be-

timleyen Bizans resminde ressamın

ve müşterisinin Acta metnine ne

kadar sadık kaldığı görülmektedir

(Resim 43). Biyografik döngüsün-

de Havari’nin Phryg kentine gelişi,

mucizeleri, başı aşağıda çarmıha

gerilerek şehit edilmesi, gömülme-

si anlatılmıştır; çeşitli sahnelerde

Aziz’in yanında konuşan hayvanlar

pars ve keçi temsil edilerek Acta’ya

gönderme yapılmıştır (Resim 44)

Nadir bir ikonografi söz konusudur,

metne kesin bir gönderme olarak

açıklanabilir, Isiah’ın ünlü met-

ninde şöyle geçmektedir (11, 6-7):

“Kurt kuzuyla birlikte yaşayacak,

pars keçiyle yanyana yatacak”.

Laodikeia’da Yeni Buluntular ve

Piskopos Sagaris

Celal Şimşek’in Laodikeia kazıla-

rı Phrygia’nın bu önemli kentinin,

kentsel yapısı ve önemli anıtları ile

özellikle Proto Bizans Dönemi’yle

ilgili yeni bir çerçeve sundu. Deniz-

li Belediyesi’nin olağanüstü maddi

desteği sayesinde konut alanları,

başlıca hıristiyanlık kült yapıla-

rı özellikle piskoposluk sarayının

yanındaki Katedral gün ışığına

çıkartılarak restorasyonu yapıldı,

V. yy başlarına tarihlenen sur gü-

zergâhının rekonstrüksiyonu ya-

pıldı ve Hierapolis’tekinin benzeri

Constantinopolis Aurea Kapısı’nın

modeline göre yapılmış iki yanında

dörtgen kuleli doğu kent kapısı res-

tore edildi

Bu yeni veriler sistemli kazılara konu

olmasa da daha önceden bilinen

anıtların işlevlerinin yeni yorumla-

rının önerilmesini sağladı; bunla-

rın arasında doğudan kente ulaşan

yol üstünde kent surunun dışında

Roma Dönemi’nde doğu nekropo-

lis olarak kullanılan bir alanda yer

alan yuvarlak planlı bir yapı dikkat

çekmektedir (Resim 45). Yapının

büyük kısmı hala toprak altındadır,

traverten bloklarla inşa edilmiş des-

tek duvarları kısmen görülen daha

anıtsal bir kontekstin içinde yer al-

maktadır; mimari kompleks Lykos

nehri düzlüğüne göre yüksektedir

ve Hierapolis Aziz Philippus tepe-

sine doğru yönlenmiştir. Tüm bu

ögeler Traversari zamanında yuvar-

lak yapısı nedeniyle Hierapolis se-

kizgeniyle karşılaştırılan bir şehit-

lik yapısı olarak yorumlanmıştır

100

Anıt kentdışı Kutsal Alanı olarak

tanımlanan bir kompleksin içinde

yer almaktadır, hem kent içinde-

ki konumu hem de Roma Dönemi

nekropolisi içinde bulunması ne-

deniyle Havari’nin Martyrion’uyla

karşılaştırılabilecek bir yerdedir.

Laodikeia hıristiyanlık geleneğinde

ana figür II. yy’da şehit edilen aziz

piskopos Sagaris’tir

101

. Gerçekten

de Eusebios tarafından aktarılan,

piskopos Polikrates tarafından Papa

Vittore’ye yazılan Paskalya tarihiyle

ilgili sorun konulu mektup, Havari

Ioannes ve Philippus ve piskoposlar

Smirne’den Polikarpos, Sardes’ten

Melitone, Thraseas (Eumeneia’dan

piskopos ve şehit) ve son olarak

Laodikeia’dan Sagaris’ten söz eden

Asya Kilisesi tezini desteklemek-

tedir; ünlü metinde Laodikeia’daki

mezarından Philippus için kulla-

nılan aynı ifadeyle bahsedilmiştir

(os en Laodikeia kekoimetai) (Eus.

Hist.eccl., V, 24, 5). Bu ögeler te-

melinde, Proto Bizans kutsal alan

kompleksi içinde yer alan bir Mart-

yrion olabilecek Laodikeia’daki yu-

varlak planlı yapının Sagaris kül-

tüne adandığını düşünüyorum ve

Roma Dönemi nekropolisi içinde,

Havari’ninkinde olduğu gibi mezarı

etrafında gelişen bir gelenek olarak

zamanla Lykos Vadisi’ndeki hıristi-

yan cemaati için son derece önemli

bir yer haline gelmiştir

102

Kültün ve Sagaris Kutsal Alanı’nın

gelişimi, İmparatorluk Dönemi’n-

de büyük gelişme gösteren Asya

Kentleri arasında gelişen özellikle

imparatorluk sarayıyla ilişkilerdeki

rekabet çerçevesinde değerlendi-

rilebilir; hıristiyanlık döneminde

aynı dinamikler yerel azizlerin ve

iki kentin de ev sahipliği yaptığı

kutsal emanet kültünün öneminde

harekete geçmiştir. Havari Philip-

pus ile piskopos Sagaris arasındaki

rol eşitsizliğinin bu tür bir çekiş-

meyi harekete geçirmek için çok

büyük olduğu düşünülebilir; ancak

aynı durum Ephesos ve Smirne ara-

sında da ortaya çıkmıştır, VI. yy’a

tarihlenen bir Ephesos yazıtı bu

duruma tanıklık etmektedir, Asya

metropolitliği konusunda iki kent

arasında çok kez yorumlara ve tar-

tışmaya neden olmuştur. Bununla

birlikte Smirne’nin piskopos Poli-

karpos’un şehit olmasına dayanan

hıristiyanlık kökenlerinin asaletiyle

ilgili hakkını arama isteğine karşın,

Iustinianus’un metni (Die Inschrif-

ten von Ephesos Ia, 45) Ephesos’un

önceliğinin Havari Ioannes’in oto-

ritesinin oluşturduğu sağlam temele

dayandığını vurgulamaktadır

103