21 / 44
19
Şekil 2: Yarı mamül yay çeliği ve at arabası makası hurdası yay çelikleri
çeliğinden yapılan kılıçların son de-
rece esnek (bükülebilir) ve bir ipek
kumaşı havada kesebilecek kadar
keskin ve çelik zırhlarını bir darbe-
de ikiye bölecek kadar da sağlam
olduğu yönünde literatürde bilgiler
bulunmaktadır[4]. Damascus çeliği
aside karşı dirençleri farklı olan iki
veya daha çok sayıda çeliğin “ocak
kaynağı” ile birbirine kaynatılması
ile oluşan desenlere sahip çeliktir.
Desen oluşumunu sağlamak için
çeliğin üzerine oluklar açılır ve bu
oluklar daha sonraki dövme işle-
mi ile düzeltilir ve hazırlanan lama
düzlenerek tesviye edildiğinde açı-
lan oluklarda katmanların yer de-
ğiştirmesinden dolayı desen oluşu-
mu gözlenir.
Farklı tür çeliklerin harmanlan-
masından oluşan Damascus çelikle-
rinde desenlerin oluşması için diğer
bir işlem ise çelik yüzeyinin asitle
dağlanmasıdır. Dağlama esnasında
paslanmaz çelik asitten etkilenmez
iken karbon çeliği ise siyahlaşmak-
ta, bunun sonucu olarak ise farklı
desenler görünür hale gelmekte-
dir[5]. Damascus çeliği üretilirken;
farklı özellikteki çelik levhalar üst
üste konup ısıtılarak dövülmekte ve
bir çelik çubuk haline getirilmekte-
dir. Desenler tam olarak oluşunca-
ya kadar katlama ve burkma işlemi
yapılmaktadır. Yarı mamül olarak
bu çeliği alan kılıç üreticisi, kılıcı
dövme ile formuna getirmekte ve
keskinlik vermek amacıyla bileme
işleminden sonrada asit uygulana-
rak desenlerin ortaya çıkmasını sağ-
lamaktadır.
Yatağan kasabasında Yatağan kı-
lıcı yapımında kullanılan ve çoğun-
lukla Pakistan’dan ithal edilen Da-
mascus çeliğinin kimyasal bileşimi
incelendiğinde çok az sayılabilecek
% 0,68 Ni içermesini bir kenara bı-
rakırsak C40E olarak bilinen ıslah
çeliğine olan benzerlik dikkat çek-
mektedir. Damascus çeliğine asıl
sahip olduğu özelliklerini verenin
kimyasal bileşimden ziyade 512
tabakaya kadar ulaşabilen üretim
şeklidir. Yüksek ve düşük karbon-
lu çeliklerin birlikte dövülmesiyle
elde edilen Damascus çeliğine ait
bu kimyasal bileşim literatürden
çok farklılık göstermekle beraber
analiz sonuçlarının yapılan üretim
şeklinden dolayı sağlıklı olamaya-
bileceği dikkate alınmalıdır, Çizelge
2. Yatağan kılıç imalatçısı Damascus
çeliğini alırken öncelik olarak fiyatı
ve işlem sonrası ortaya çıkan desen-
leri göz önünde bulundurmaktadır.
İmalatçı tarafından 4116 olarak
sunulan numunenin kimyasal anali-
zi yapıldığında, bunun martenzitik
bir paslanmaz çelik olduğu tespit
edilmiştir. EN 10088’e göre 1.4116
paslanmaz çelikte %0,50-0,80 ara-
sında bulunması gereken Molibde-
nin olmadığı görülmektedir. Bu çe-
lik muhtemelen 1.4116 çeliği değil-
dir, standartta bu analiz sonucuna
en yakın çelik 1.4034 malzeme kodu
X46Cr13 çeliğidir. Çünkü bu çelik
1.4116 malzeme nolu X50CrMoV15
çeliğinden farklı Molibden içerme-
mektedir.
İmalatçıdan alınan ve 4034 oldu-
ğu ifade edilen diğer paslanmaz çe-
Şekil 3: Yatağan kılıcı üretiminde kullanılan farklı kalitedeki Damascus çeliklerinin yarı mamül görünümleri (a-d) ve
Damascus çeliğinden yapılmış bir Yatağan kılıcı (e)