Cafer Sadık Abalıoğlu Eğitim ve Kültür Vakfı

Sekizgen planlı Martyrion ile ilgili bilgiler için hala geçerli olan yayın için, Bkz. Verzone 1956, 37-61; Verzone 1960, 1-20. Filistin’in merkezi planlı yapıları ve Hierapolis yapı-

sıyla olası bağlantısı için Bkz. Shalev-Hurvitz 2015, 243-245.

R. D’Andria 2016, 771, Resim 13. IV. ve X. yy’lar arasında kutsal alandaki değişimler, büyük sekizgen Martyrion inşatıyla bağlantılı olarak Bkz. D’Andria 2013b, 125-138.

D’Andria 2017a, 361.

Resim 26 Kuzey nefteki küçük kilisenin önündeki avlu; önde havuzun kenarı

yuvarlak havuzun ve arka planda

Mezar’ın cephesine yaklaşan dua

eden ve şifa dileyen hacıların be-

timlenmesiyle tanımlamaya karar

verdik (Resim 22).

Bu son araştırmalarda da ortaya

çıktığı gibi, kutsal kompleksi oluş-

turan çeşitli kısımların gelişimi ve

dönüşümü, V. yy’ın ilk yarısında bü-

yük sekizgen Martyrion’un ve tepe-

nin eteklerinde Hamam yapısının

inşasına odaklanmıştır, ikisi de aynı

akstadır ve aynı ölçü sistemindedir,

ancak Mezar’ın etrafına inşa edilen

memoriaya müdahele etmemekte-

dir.

VI. yy’ın ikinci yarısında bu

en eski yapı, üç nefli, matroneum-

lu, mezarı anıtsal bir kontekstte

çerçeveleyen büyük kiliseyi gerçek-

leştirmek için yıkılmıştır, mucize

yaratıcı özelliğine artan ilgi tüm

Bizans dünyasında giderek art-

mıştır. Kentin çeşitli kısımlarında

tespit edilen VII. yy’ın ikinci ya-

rısındaki depremden sonra Kilise

titiz bir şekilde yeniden inşa edil-

miştir, büyük Martyrion ise ağır bir

yangın sonucunda tahrip görmüş

depremin etkisiyle de yıkılmıştır,

bunun sonucunda terk edilmiştir.

Zira yeniden inşası için artık mev-

cut olmayan muazzam kaynaklara

ihtiyaç duyuluyordu, zamanla so-

yulmuş ve Sekizgen’in kolları içinde

mermerlerin yakılmasıyla kireç oca-

ğı haline getirilmiştir

. Orta Bi-

zans Dönemi’nde mezarı çevreleyen

ekklesiastik kilisenin yeniden yapı-

mı son derece zengin mermer beze-

melerle (Resim 23) gerçekleşmiştir,

hem dini törenlerle ilgili donanım

hem de kısmen eski malzemeler

kullanılarak kısmen yenilenmiş şe-

malara uygun olarak daha küçük ve

yuvarlak motifli çok renkli parçalar-

la opus sectile döşeme yenilenmiştir

(Resim 24). Restorasyon çalışmaları

sırasında mermer döşemenin hazır-

lanmasında kullanılan harcın içinde

bulunan I. Nikephoros (802-811)

sikkesi bu yenilemenin kronolojisi-

ni doğrulamaktadır

. Bu dönemde

mezarın yanında ana nefin orta-

sındaki havuzlar toprağın altında

kalmıştır, ancak su ile sağaltım

uygulaması devam etmiştir. Kuzey

nefin batısında C127 mezarını içine

alan duvarla temas eden ve ana nefte

mevcut olan havuzla aynı yüksek-

likte bir havuz yapılarak içi hidrolik

kireçle kaplanmıştır. Roma Döne-

mi’ne tarihlenen mermer yivli bir

lahde ait iki büyük levha devşirme

olarak kullanılmıştır, olasılıkla bir

zamanlar nekropolis olarak kulla-

nılan bu alandan alınarak kullanıl-

mıştır. Yeni havuz yer döşemesin-

den yaklaşık 90 cm yüksekliktedir;

içine girmek isteyen inananlar önce

korkuluğu atlamak zorundaydılar,

bu nedenle havuzun kenarı sürekli